Бүгінгі таңда оқытушылардың алдында  тұрған  келесі  әрі  жауапкершілігі  мол  міндеттердің  бірі оқушыға сапалы  білім беру.

         Тиянақты  білім беру дегеніміз -  жаттанды  емес,  белгілі  жүйесі бар,  қарапайымнан  күрделіге  қарай  оқушының  ой - өрісін  дамытатын  ұғымдар.

         Сонау 1970 жылдардың  басында, Кеңес Одағы дәуірінде, білім беру саласындағы  орта білім беру жүйесіне көшу реформасы оқушылардың  100%  үлгерімін талап етті.  Бірақ бұрынғы оқу жүйесі бойынша оқыту осы талапты орындауға мүмкіндік бермеді. Осы дағдарыстан шығу мақсатында озық ойлы, тәжірибелі ұстаздар білім берудің өзгеше жолдарын қарастыра бастады.

Педагогикалық  әдістемелік  процестерде В.Ф. Шаталов  әдісі деген  атпен енген  тірек – сызба  белгілерін (сигналдарын) сабақта  қолдану мұғалімдердің  көпшілігінен  үлкен қолдау  тауып отыр,  оқыту  процесінде  кеңінен  қолданылуда.

          В.Ф. Шаталов  технологиясының  ерекшелігіне тоқталсақ:

          Бірінші  ерекшелігі – нақты  дәл есептелген оқу процесін құра  білу.

В.Ф.Шаталов  бұл  құрылымды  былай  түсіндірді  «Тірек  сигналдары  

дегеніміз  –  ойынның  элементі,  уақыт үнемділігі және  бала психологиясын  қызықты  құбылысқа бағыттау. Бірақ  ең  басты  мақсат – берілген тақырыпты  логикалық байланыстар негізінде  оқушының  түсінуі мен  ұзақ  уақыт  есте сақтауы»       

          Екінші ерекшелігі – уақыт үнемділігі. Мысалы, белгілі бір тақырыпты түсіндіру барысында бірнеше тақырыпты жинақтап, ықшамдап бір-екі тірек сигналына сыйдыруға болады. 

         Бұл әдістеме қазіргі күнге дейін құндылығын жойған жоқ.

Тірек сызба  белгілер  сабақтың  негізгі құрам  бөлігі  ретінде  қолданылады. Мұнда  негізінен  мына  мәселелерге  назар аударған жөн.

         1. Тірек – сызба  белгілерін пәнді жүргізудің басынан бастаған жөн.

2. Мүмкіндігінше  барлық  сабақтарда  пайдалану керек.

3. Сызбанұсқаға оқушылармен  бірге  талдау  жүргізіп отыру. Сызбанұсқаларды  (схемаларды) оқушылардың  қатысуымен  талдау керек.

4. Оқушылардың  белгілі  тақырыпқа  сай  сызба  белгі  даярлауға  негізделген  өзіндік  жұмыс  жасауына  мүмкіндік  беру.

5. Оқушының  топпен  және  екі – екіден  жұмыс  жасауына  мүмкіндік беру.

 

 

Тірек сызбаның  артықшылықтары  мынада:

а) оқушыға  оқу  материалы  жинақы, қысқаша  беріледі;

б) оқушы  оқу материалының  ішінен  ең  негізгісін  таңдай  білуді  үйренеді;

в)  оқушы  таңдап  алған  танымдылық -  білімдік  түсініктерін  бір – бірімен  байланыстырып,  қарапайым  жүйе  жасауды  үйренеді;

г)  оқушы оқулықпен  және қосымша  әдебиеттермен  жұмыс  жасауға  дағдыланады;

д)  Оқушы өзінің танымдық  деңгейін  біледі. Өзін - өзі  бағалауды  үйренеді.

Тірек  сигналдары арқылы оқыту өзінің нәтижесін береді. Атап айтсақ:  

Мұғалім:

          - оқушы білімін тексеруде дидактикалық құрал ретінде пайдаланады                    

          - мағыналық, логикалық белгілерді нақты, қысқа түсіндіреді; 

- баға қоры молаяды; 

- оқушы білімі әділ бағаланады. 

         Оқушы:

• берік білім негізі қаланады; 

• сөйлеу қабілеті дамиды; 

• тұжырымдап, топшылау дағдылары қалыптасады; 

• танымдық процесі нығаяды; 

• қарым – қатынасқажеттілігі қанағаттандырылады; 

• пәнгедегенқызығушылығыартады; 

• шығармашылығы шыңдалады. 

    Нәтижесінде мұғалімнің де, оқушының да жасампаздығы артып,жаңашылдыққа бет бұрады. 

 

Пайдаланылған  әдебиеттер

 

1. Шаталов В.Ф. Педагогическая проза М., Просвещение, 1980.

2. Шаталов В.Ф. Точка опоры. М., Педагогика, 1987.

3. Шаталов В.Ф. Эксперимент продолжается. М., Педагогика, 1989.

4. Щуркова Н.В. Педагогическая технология как учебная дисциплина //Педагогика, 1993, N 2, с.66-70.

5. Щуркова Н. В. и др. Новые технологии воспитательного процесса. М.1994