Өсімдік ұлпаларының жалпы ерекшіліктері, қызметтері және орналасқан жері

Басты бет » Уроки » Өсімдік ұлпаларының жалпы ерекшіліктері, қызметтері және орналасқан жері

№ Атқаратын қызметтері Тірі немесе өлі Жасуша қабықшасы Жасуша пішіндері Орналасқан жері

1 Паренхима (негізгі ұлпа) Атқарушы ұлпа. Шөптесін өсімдіктерде тірек қызметін атқарады. Метаболизм үдерісі қарқынды. Ауажинаушы жасушааралық газ алмасу қызметін атқарады. Қоректік заттарды қорға жинайды. Жасуша арқылы және жасуша қабықшасы арқылы заттарды тасымалдайды. Тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар Көбінесе изодиаметрлі , кейде созылыңқы Қабық, өзек, өзек сәулелері, сүрек және тін паренхимасы
Модификацияланған паренхималар
А) эпидермис Құрғап кетуден сақтау және ауру тудыратын микробтардың енуінен сақтау. Түктер мен бездер қосымша қызмет атқарауы мүмкін. тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар, кутин . Созылыңқы және жалпақ Жаңа өсіп келе жатқан өсімдіктің сыртын бірқабатпен қаптайды.
Б) Мезофилл Фотосинтез тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар Изодиаметрлі, бағаналы немесе дұрыс емес Үстіңгі және астыңғы өңнің арасында
В) Эндодерма Тамырда су мен минералды заттардың қозғалуына кедергі жасайтын қабат. тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар, субериннің жинақталуы Эпидермис сияқты Өткізгіш шоқты қоршайды
Г) перицикл Тамырда меристемалық белсенділігі жоғары, жанама тамырлар пайда болады және екінші реттік қалыңдауға қатысады тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар Паренхима жасушалары сияқты Тамырда орталық өткізгіш ұлпа мен эндодерма арасында
2. Колленхима Тірек қызметі тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар Созылыңқы және көпбұрышты, жасуша соңы ұшталған Қабықтың сыртқы жағы
3. склеренхима
А) талшықтар Тірек өлі Көбінесе лигнин. Сонымен қатар пектин, жасунық және геммицеллюлоза. Созылыңқы, көпбұрышты Қабықтың сыртқы жағында, сабақтың перициклі, ксилема мен флоэма
Б) склереид Тірек және қорғаныш өлі Көбінесе лигнин. Сонымен қатар пектин, жасунық және геммицеллюлоза Изодиаметрге жақындау Қабық, өзек, флоэма, жемістер, тұқым қабықшасы
4.Ксилема
Трахеидтер мен түтіктер Су мен минералды заттардың қозғалысы. Тірек. өлі Көбінесе лигнин. Сонымен қатар пектин, жасунық және геммицеллюлоза Созылыңқы және түтікті Өткізгіш жүйе
5. Флоэма
А)сүзгілі түтіктер

Б) серіктес-жасушалар Органикалық заттардың қозғалысы

Сүзгілі түтікпен бірге қызмет атқарады Тірі

тірі Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар

Жасунық, пектиндер және геммицеллюлозалар
Созылыңқы және түтікті

Созылыңқы және іші тар
Өткізгіш жүйе

Өткізгіш жүйе

Теориялық бөлімі
Ұлпалар тарауын қайталауға арналған тест сұрақтары
1. Бөлінуге қабілетті ұлпа
А) түзуші
В) жабын
С) өткізгіш
Д) колленхима
2. Алғашқы меристемадан кейін пайда болған соңғы меристемалар
А) камбий, прокамбий
В) камбий, феллоген
С) камбий, феллодерма
Д) прокамбий, феллоген
3. Алғашқы бүйір меристемасына жатады
А) камбий, прокамбий
В) камбий, перицикл
С) прокамбий, перицикл
Д) камбий, феллоген
4. Соңғы бүйір (латеральды) меристемаға жатады
А) камбий, прокамбий
В) камбий, перицикл
С) прокамбий, перицикл
Д) камбий, феллоген
5. Өркеннің буынаралықтары мен жапырақтардың базальды бөліктерінде орналасқан меристема
А) латеральды
В) апикальды
С)инициальды
Д) зақымдаушылық
6. Құрғақшылықта өсетін өсімдіктерде су қорын жинайтын қабат
А) ксилема
В)флоэма
С) гиподерма
Д) эндодерма
7. Эпидерма-
А) тірі ұлпа
В) басында тірі, сосын өледі
С) өлі жасушалардан тұрады
8. Кутин мен балауыздан тұрады
А) Кутикула
В) перицикл
С) феллодерма
Д) эндодерма
9. Трихомалар деген
А) түктер
В) өскіншелер
С) қабыршақтар
Д) а+в+с
10. Орхидеяның ауа тамырында, алоэның тамырында, амаралистерде болады
А) каспарий белбеушесі
В) веламен
С) перицикл
Д) перидерма
11. Феллоген клеткаларының ішке қарай бөлінуі
А) феллема
В) феллодерма
С) тоз камбийі
Д) суберин
12. Перидерма неден пайда болады
А) феллема
В) феллодерма
С) феллоген
Д) камбий
13. Соңғы жабындық ұлпа
А) феллема
В) феллодерма
С) феллоген
Д) қыртыс
14. Фотосинтез процесі жапырақтың қай жерінде жүреді
А) борпылдақ паренхимада
В) бағаналы паренхимада
С) өң қабатында
Д) феллогенде
15. Газ және ауа алмастыру жүреді
А) борпылдақ паренхимада
В) бағаналы паренхимада
С) өң қабатында
Д) феллогенде
16. Қант қызылшасының тамырында-сахароза, картоп түйнегінде-крахмал, ал жер алмұртының түйнегінде қандай көмірсу болады
А) крахмал
В) глюкоза
С) муреин
Д) инулин
17. Бразилия гевеясынан, эйкоммия, гваюладан не алады
А) смола
В) каучук
С) латекс
Д) бальзам
18. Каспарий белбеушесі болады
А) сабақта
В) жапырақта
С) тұқымда
Д) тамырда
19. Клетка қабықшалары бір қалыпты қалыңдайтын, бірбірімен тығыз орналасқан прозенхималық клеткалар
А) колленхима
В) псклеренхима
С) флоэма
Д) ксилема
20. Сүректің құрамына кіретін склеренхима талшықтары қалай аталады
А) тін талшықтары
В) сүзгілі түтіктер
С) либриформ
21. Ксилема қандай қызмет атқармайды
А) су тасымалдау
В) тірек қызметін
С) минералды тұздарды тасымалдау
Д) фотосинтез
22. Тұйық өткізгіш шоқтарда не болмайды
А) флоэма
В) ксилема
С) флоэма кейде болады
Д) камбий
23. Ұрық тамыршасынан пайда болатын тамыр
А) негізгі тамыр
В) жанама тамыр
С) қосалқы тамыр
Д) шашақ тамыр
24. Сфагнумда болмайтын, көкек зығырында болады
А) тамыр
В) сабақ
С) қауашақ
Д) ризоид
25. Механикалық ұлпаға жатады
А) колленхима
В) паренхима
С) флоэма
Д) ксилема
26. Гиподерманың негізгі қызметі:
А) бірінші реттік крахмалды қорға жинау
В) суды жинау*
С) газ алмасу
Д) фотосинтез
27. Даражарнақтылардың тамырында ұзақ уақыт қызмет атқаратын латеральды меристема
А) прокамбий
В) феллоген
С) перицикл*
Д) камбий
28. Жапырақтың бағаналы ұлпасының негізгі қызметі
А) газ алмасу
В) транспирация
С) фотосинтез*
Д) судың жиналуы
29. Сабақта ұзын, қатты талшықтар қандай ұлпадан пайда болады
А) эпидермис
В) колленхима
С) склеренхима*
Д) паренхима
30. Төмендегілердің қайсысы сабақтың орталығына ең жақыны
А) камбий
В) бірінші реттік флоэма
С) екінші реттік флоэма
Д) бірінші реттік ксилема
Е) екінші реттік ксилема
31. Сабақтың диаметрі жылдан жыл сайын жуандап отырады. Сабақтың сыртқы жағында жабын ұлпасын түзуге қайсы ұлпа қатысады?
А) камбий
В) эпидерма
С) феллоген
Д) эндодерма
Е) перицикл
32. Қай түсінік дұрыс емес
А) Тамыр түгі-жабын ұлпасы
В) Борпылдақ паренхима-негізгі ұлпа
С) Жанаспалы жасуша- жабын ұлпасы
Д) Серіктес жасуша- бөліп шығарушы ұлпа
Е) Трахеид-өткізгіш ұлпа
33. Жүгері сабағының диаметрі қайсы меристеманың қызметімен байланысты
А) бірінші реттік
В) екінші реттік
С) бірінші және екінші
Д) алғашында біріншімен, сосын екінші реттікпен
34. Склеренхима-
А) жасуша қабықшасы жұқа жасушалардан тұрады
В) жасуша қабықшасының тек бұрышы қалыңдаған жасушалардан тұрады
С) жасуша қабықшасы біркелкі қалыңдаған жасушалардан тұрады
Д) хлоропластары бір бағытқа созылған жасушалардан тұрады
35. Жоғары осмос қысымы қандай жасушаларға тән:
А) гидрофиттерге
В) мезофиттерге
С) ксерофиттерге
Д) галофиттерге

Практикалық бөлімі
№1 тапсырма Тамырдың бөліктерін ұлпаларына қарай сәйкестендір (3 балл) (халықаралық олимпиада)
Ұлпа түрлері
1. Колленхима
2. Ксилема
3. Қабық
4. Флоэма
5. Серіктес жасушалары бар сүзгілі түтіктер
6. Мезофилл
7. Трихом
8. Перицикл
9. Эндодерма
10. Камбий
11. Эпидермис (ризодерма)
12. Ксилемалық паренхима
13. Тамыр оймақшасы
14. Тозаң түтігі
№ І ІІ ІІІ ІV V VI VII VIII
Ұлпа

№2 тапсырма Берілген ақпаратты пайдаланып өсімдіктердің құрылымдары мен құрылысын сәйкестендір (2 балл)
Құрылымы туралы ақпарат
1. Тамырда минералды заттардың көлденең (горизонтальный ток) қозғалысын реттейді.
2. Өсімдік жасушаларында түнде пайда болатын органеллалар
3. Жалаңаштұқымдылардың сүрегінің негізгі механикалық тірек қызметін атқарады
4. Сабақта судың көлденең қозғалысын реттейді
Өсімдіктердің құрылысы:
А. Трахеидтер
Б. Эпидерма
В. Эндодерма
Г. Шайыр жолы
Д. Өзек сәулелері
Е. Лейкопластар
Ж. Этиопластар
З. Хлоропластар
Ақпарат 1 2 3 4
Құрылысы

№3 тапсырма
Ұлпалардың негізгі қызметтері, құрылысы мен орналасуы (3 балл) (қалалық олимпиада 2009ж)
№ Ұлпалардың негізі қызметтері Ұлпа түрі
1 Өсімдіктердің бірінші реттік денесін қаптап жатқан жұқа бірқабатты қабықша А) Мезофилл
2 Тамырда судың және минералды тұздардың қозғалысын реттейді Ә) Сүзгілі түтіктер
3 Тамырдың жанама тамырлары түзіледі және екінші реттік өсуге қатысады
Б) Перицикл
4 Лигнинденген, өлі жасушалардан тұратын тірек ұлпасы В) Эпидермис
5 Органикалық заттардың қозғалысын реттейтін түтік тәрізді тірі жасушалардан құралған ұлпа
Г) Эндодерма
6 Үстіңгі және астыңғы өңнің арасында орналасқан Ғ) склеренима талшықтары

№4 тапсырма. Төменгі суретте өсімдіктердегі заттардың тасымалдану түрлері берілген. (5.5 балл)

Таблицаның толтырыңыздар
Апопласт
Вакуоль
Симпласт
Жасуша қабықшасы
Симпластикалық транспорт
Цитозоль
Тонопласт
Апопластық транспорт
Плазмадесма
Жасуша қабықшасы транспорт
Плазмалемма

№5 тапсырма (17 халықаралық олимпиада , Аргентина)
Зертханада түрлі өсімдіктердің сабақтары мен тамырларының кесінділерін алған. Препараттарды сақтаған кезде қорапшаларын шатастырып алған. Төмендегілердің қайсысы қосжарнақтылардың бірінші реттік тамырына тән.
А) Эпидермис қабық Биколлатеральды шоқтар Өзек
В) Эпидермис қабық Перицикл 4 ксилема жігі (тяж) 4 флоэма жігімен кезектеседі
С) Перидерма Екінші реттік флоэма Камбий Екінші реттік ксилема
Д) эпидермис қабық перицикл 20 ксилема жігі флоэмамен кезектескен
Е) эпидермис склеренхима Шашыраңқы орналасқан шоқтар Бос өзек

№6 тапсырма Бірнеше жылғы өсімдіктің қай ұлпаларының жасушаларының қабықшасы тек бірінші реттік қалпында болады. (17 халықаралық олимпиада Аргентина)
А) Түтік элементтері Меристема жасушалары Паренхима жасушалары
В) Колленхима жасушалары Талшықтар Сүзгілі түтік элементі
С) Склереида Колленхима жасушалары Сүзгілі жасушалары
Д) Меристема жасушалары Трахеид элементтері Колленхима жасушалары
Е) Флоэманың өткізгіш жасушалары Меристема жасушалары Колленхима жасушалары

№7 тапсырма (Халықаралық олимпиада 2003 жыл, Беларуссия)
Суретте тамырдың көлденең кесіндісі берілген. Сызықтары (1-6) тамырдың бөлімдері ал (7) тамырға заттардың енуін көрсеткен. Төмендегі (А-Д) жауаптарының қайсысы дұрыс.

А) 1-трихома, 2- бірінші реттік қабық, 3- флоэма, 4-перидерма, 5-эндодерма, 6- эпидерма, 7-су мен қант
В) 1-тамыр түгі, 2- бірінші реттік қабық, 3- ксилема, 4-эндодерма, 5-Каспарий белбеушесі, 6-эпидерма, 7-сы мен минералды тұздар
С) 1- тамыр түгі, 2- бірінші реттік қабық, 3- ксилема, 4- эндодерма, 5-перицикл, 6- эпидерма, 7- су мен минералды тұздар
Д) 1-тамыр түгі, 2- перидерма, 3- флоэма, 4-эндодерма, 5-Каспарий белбеушесі, 6- эпидерма, 7- фитогормондар
Е) 1-тамыр түгі, 2- эндодерма, 3- ксилема, 4-эпидерма, 5- Каспарий белбеушесі, 6-перидерма
№8 тапсырма (халыаралық оимпиада 2003 жыл, Беларуссия)

Соңғы жарияланған материалдар тізімі


Ең үздік топ

Тамыр . Тамыр жүйесі

Тамыр . Тамыр жүйесі.

Өсімдік жасушасының құрылысы

Тамыр бөлімдері

Бақытты сәт

Жапырақтың суды буландыруы

Жасушаның құрылысы

Өсімдік ұлпалары туралы түсінік

Жабындық ұлпалар