Механикалық және электромагниттік тербелістер мен толқындар.

Тақырыбы: Механикалық және электромагниттік тербелістер мен толқындар.

Мақсаты: 1). Механикалық және электромагниттік тербелістер мен толқындардың арасындасы ұқсастық пен айырмашылықтарын ажырата білу, негізгі формулалар мен ұғымдарды еске сақтау, есептер шығара білу.

2).Математикалық білім, білік дағдыларын жетілдіру, есептерді оңтайлы әдіспен шығара отырып, уақытты ұтымды пайдалану.

3).Өзара көмек, шынайы жолдастық қарым –қатыныстарын нығайту арқылы шыншылдық, адамгершілік қасиеттерін бойына сіңіру

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі: қайталау, білімді жүйелеу, бекіту сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілдері:өз бетімен жұмыс, жұптық жұмыс.

Пәнаралық байланыс: алгебра

Көрнекілігі: Слайд, карточка, тест сұрақтары.

Сабақ барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі:

a) Барлық қажетті құрал – жабдықтардың болуын қадағалау.

ІІ. Материалдарды еске түсіру, қайталау кезеңі

а). Өтілген тақырыптарға қысқаша шолу жасау

Біз  сендермен оқу жылының басынан мына тақырыптарды талдап, есептер шығардық

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны
1	Кинематика негіздеріне есептер шығару	2
2	Динамика негіздеріне есептер шығару	2
3	Жұмыс.Қуат.Энергия тақырыптарына есептер шығару.	3
4	Сақталу заңдарына есеп шығару.	2
5	Молекулалық физика.Жылулық құбылыстарына есептер шығару.	2
6	Термодинамика негіздеріне есептер шығару	2
7	Электростатика бөліміне есептер шығару	2
8	Тұрақты тоқ заңдарына есептер шығару	2
9	Магнетизмге есептер шығару	2
10*	Механикалық және электромагниттік тербелістер мен толқындарға есептер шығару	4
11	Жарық құбылыстары.Геометриялық оптикаға есептер шығару	3
12	Салыстырмалы теорияға есептер шығару	2
13	Кванттық физикаға есептер шығару	2
14	Атом, ядро және элементар бөлшектерге есептер шығару	2
15	Қайталау	2

*-бүгінгі сабақтың тақырыбы.

ІІІ).Үй жұмысын тексеру кезеңі:

а). тест жұмысын алу(магнетизм тақырыбы бойынша), жұптық жұмыс, дайын жауап бойынша оқушылар бір-бірін тексеріп, баға қояды.

1.Магнит өрісі тарапынан қозғалыстағы зараядталған бөлшекке әсер етуші күш?

    A) Гравитациялық

    B) Ампер күші

    C) Лоренц күші

    Д) Кулон күші

    Е) Архимед күші

2) Өзінің магнит өрісі арқылы индукциялық ток

        A) электр зарядына әсер етеді

        B) элементар бөлшектерді үдетеді

        C) электр өрісін туғызады

        Д) өзін туғызатын магнит ағынының өзгерісіне қарсы әсер етеді

       Е) магнит ағынын арттырады

3) Магнит индукциясы векторы заряд жылдамдығының бағытына перпендикуляр.Магнит өрісінің индукциясы векторын және зарядталған бөлшектің жылдамдығын 2 есе ұлғайтқанда магнит өрісінің зарядталған бөлшекке әсер ету күші.

      A) өзгермейді

      B) 2 есе артады

      C) 4 есе артады

      Д) 4 есе азаяды

      Е) 2 есе азаяды

4) Магнит индукциясы 10мТл біртекті магнит өрісіне перпендикуляр орналасқан, ұзындығы 1см түзу өткізгіш арқылы 1А ток өткенде, оған әсер ететін күш.

       A) 2 мН

      B) 10 мН

      C) 0,2 мН

      Д) 1 мН

      Е) 0,1 мН

5) Магнит өрісі- құйынды өріс.Құйынды өріс дегеніміз

       A) күш сызықтары параллель өрістер

      B)  күш сызықтар перпендикуляр өрістер

      C)  күш сызықтарының қайңар көзі бар өрістер

      Д) күш сызықтары тұйық өрістер

      Е) күш сызықтары оң зарядтардан басталып, теріс зарядтармен аяқталатын өрістер

6) Магнит ағыны 6 мс ішінде 18 мВб-ге өзгереді.Осы контурдағы индукциялық ЭҚК-і

       A) 3В

      B)  2В

      C)  4В

      Д)  7В

      Е)  5В

7) Магнит индукциясының өлшем бірлігі

      A) 1Тл = 1Н∙А∙м

      B) 1Тл = 1Н/А∙м

      C) 1Тл = 1А∙Н/м

      Д) 1Тл = 1Н∙м/A

      Е) 1Тл = 1А∙м/Н

8) Индукциясы 2 Тл магнит өрісінде 10 м/с жылдамдықпен қозғалатын, ұзындығы 10 м өткізгіште өнетін индукцияның ЭҚК-і ( Магнит индукциясы векторы өткізгішке перпендикуляр)

      A) 0 В

      B) 100 В

      C) 0,2 В

      Д) 200 В

      Е) 2,5 В

9) Контурдағы магнит өрісінің энергиясы 4 есе азайса, ондағы ток күші

       A)  16 есе азайған

      B)  2 есе азайған

      C)  2 есе артқан

      Д)  4 есе артқан

      Е)  16 есе артқан

10) Заттың магниттік қасиетін сипаттайтын шама

       A) магнит индукция векторы

      B)  заттың тығыздығы

      C) магниттік тұрақты

      Д) кернеулік векторы

      Е) ортаның магнит өтімділігі

Жауаптары:

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
C	Д	С	Е	Д	А	В	Д	В	Е

 

Дұрыс жауапқа қойылатын баға:

1-3 «2»

4-6 «3»

7-9 «4»

10- «5»

ІV. Механикалық және электромагниттік тербелістер мен толқындарға есептер шығару

Механикалық тербелістер	Ұқсастығы	Электрмагниттік тербелістер
Координата х	Периодтылығы гармониялық заңға бағынады	Электр заряды q
Амплитуда А		Максимал заряд qm
Жылдамдық υ = x׳		Ток күші і = q׳
Үдеу a = υ׳ = x״		Ток күшінің өзгеружылдамдығы і' = q״
Масса m		Индуктивтік L
Серіппенің қатаңдығы k		Сыйымдылыққа кері шама1/C
Күш F		Кернеу U
Потенциялдық энергия Wp = kx2/2		Электрөрісінің энергиясы W = q2/2C
Кинетикалық энергия Wk = m υ2/2		Магнит өрісінің энергиясы W = Lі2/2
Математикалық маятник периоды T = 2π√ι /g Серіппелі маятник периоды T = 2 π√m/k		Еркін электрмагниттік тербеліс периоды T = 2π√LC

 

Механикалық толқындар	Ұқсастығы	Электромагниттік толқындар
Тек заттардың бөлшектері қатысатын орталарда ғана (қатты денелерде, сұйық, газдарда) тарайды.Ортаны құрайтын заттардың бөлшектері тербеледі	Көлденең толқындар	Әртүрлі заттарда да, вакуумде де тарайды (өрістің Е мен В векторлары ғана тербеледі, сондықтан электромагниттік тербеліс вакуумде де толқын түрінде таралады)
Бойлық толқындар	Энергия тасымалдайды	Вакуумдегі таралу жылдамдығы с
Дыбыс қаттылығы тербеліс амплитудасымен анықталады		Вакуумнен затқа өткенде жиілігі өзгермейді

 

ә). Сәйкестігін табу

Период                                                                          м           

Жиілік                                                                            Гц   

Жылдамдық                                                                   с

Индуктивтік                               С                                   м/с   

Сыйымдылық                             L                                   Ф         

Амплитуда                                                                     рад/с

координата                                  q                                   Гн

заряд                                             x                                   м   

циклдік жиілік                             A                                  Кл

 

 

III. Ашық  тапсырма немесе толықтыру тесті (теориялық материалды қайталау)

1. Материялық нүктенің гармоникалық тербелісінің бастапқы фазасын ... анықтайды

А) Тербелістер амплитудасы

В) бастапқы уақыт мезетіндегі нүктенің тепе-теңдік күйден ауытқуы

С) тербелістің периоды мен жиілігі

Д) нүктенің тепе-теңдік күйден ауытқуының максимал жылдамдығы

Е) нүктенің механикалық энергиясының толық қоры

     

2.  Ауадағы дыбыс толқындары – ол ...

А) серпімді бойлық толқындары

В) ауа бөлшектерінің көлденең тербелістері

С) ауа бөлшектері қозғалысының жылдамдықтарының тербелістері

Д) қысымның тербелістері

Е) ұсынылған жауаптардың ішінде дұрысы жоқ

 

3. Дыбыс қаттылығы ... анықталады

А)тербелістер амплитудасымен

В) тербелістер жиілігімен

С) толқын ұзындығымен

Д) толқын жылдамдығымен

Е) ұсынылған жауаптардың ішінде дұрысы жоқ

4. Ауадан суға өткенде дыбыс толқынының ... өзгермейді
5.  

В)таралу жылдамдығы

С)толқын ұзындығы

Д) бөліну шекарасындағы перпендикулярмен жасайтын бұрыш

Е)толқын ұзындығы мен  таралу жылдамдығы

5. Дыбыс жоғарлығы ... анықталады

А) толқын ұзындығымен

В) толқынның таралу жылдамдығымен

С) толқын жиілігімен

Д) тербелістер амплитудасымен

Е) ұсынылған жауаптардың ішінде дұрысы жоқ

6. Газдарға ... механикалық толқындар тарайды

А) бойлық (кума)

В) көлденең

С) бойлық та, көлденең да

Д) газдарда толқын таралуы мүмкін емес

Е) ұсынылған жауаптардың ішінде дұрысы жоқ

7. Электрмагниттік толқындарды шығару үшін бөлшектер

А) тұйық траекториямен қозғалуы керек

В) тыныштықта болады

С) тұрақты жылдамдықпен қозғалуы керек

Д) спираль бойымен қозғалуы керек

Е) үдеумен қозғалуы керек

8. Интерференция – бұл .....

А) электр өрісінің өзара әрекеттесу құбылысы

В) магнит өрістерінің өзара әрекеттесу құбылысы

С) әр түрлі көздер туғызған тербелістердің жиіліктерінің қосылуы

Д) толқындардың қабаттасуы және кеңістіктегі тербелістер амплитудасының қайта бөлінуі

Е) ұсынылған жауаптардың ішінде дұрысы жоқ

9.  Электромагниттік толқынның таралу бағыты

А) оң бұрғы ережесімен анықталады

В) Е векторының бағытымен анықталады

С) В векторының бағытымен анықталады

Д) сол қол ережесімен анықталады

Е) оң зарядтың қозғалу бағытымен анықталады

10.  Көлденең толқынның таралуы кезінде бөлшектер .....

А) таралу бағытына перпендикуляр сызық бойымен тербеледі

В) таралу бағытының бойымен тербеледі

С) гармоникалық заң бойынша тербеледң

Д) периодты күштердің әрекет етуінен тербеледі

Е) ұсынылған жауаптардың ішінде дұрысы жоқ

 

IV. Есептер шығару ( деңгейлік тапсырмалар)

I-нұсқа

1. Жиілігі 4 Гц жүктің тербеліс периоды

А) 0,5с

В) 2с

С) 0,75с

Д) 0,25с

Е) 4с

2. Ұзындығы 30м-ге тең радиотолқынның ауада таралу жылдамдығы 3*10⁸ м/с. Толқынның жиілігі

А) 10^-7Гц

В) 9*10^-9Гц

С) 10⁷Гц

Д) 33*10⁸Гц

Е) 9*10⁹Гц

3. Дыбыс толқыны бір ортадан екінші ортаға өркенде оның тоқын ұзындығы 2 есе артады. Осы кездегі дыбыс тоны

А) 4 есе артады

В) 2 есе артады

С) 2 ес кемиді

Д) 4 есе кемиді

Е) өзгермейді

 

 

 

 

4. Серіппеге ілінген жүк х = 0.15sin785t қозғалыс теңдеуімен тербеледі. Жүктің тербеліс жиілігі

А) 125Гц

В) 150Гц

С) 500Гц

Д) 250Гц

1.  

5. Математикалық маятник х=0,25cos1884t өозғалыс заңымен тербеледі. Маятник тербелісінің жиілігі

А) 300Гц

В) 785Гц

С) 188,4Гц

Д) 78,5Гц

Е) 240Гц

6. Катушка индуктивтілігін 4 есе арттырып, кондесатордың электр сыйымдылығын 2 есе кемітсе, тербелмелі контурдағы еркін электр тербелістерінің жиілігі

А) 2 есе артады В) 2 есе кемиді С) 4 есе артады Д) √2 артады Е) √2 кемиді

7. Серіппеге ілінген массасы 2 кг дененің тепе-теңдік қалыптан ең үлкен ауытқуы 0,05м. Дене 40с-та 10 рет тербелсе, оның толық энергиясы

А) ≈62*10^-3Дж В) ≈36*10^-4 Дж С) ≈62*10^-4 Дж Д) ≈36*10^-2 Дж Е) ≈62*10^-2 Дж

8. Ұзындығы 2,45м математикалық маятник 60 с-та жасайтын тербеліс саны  (g = 9,8м/с²)

А) 190 В) 46 С) 2 Д) 38 Е) 19

9. Қатаңдығы 980 Н/м серіппеге ілінген жүк 4с ішінде 10 тербеліс жасайды. Тепе-теңдік қалпынан ең үлкен ығысуы 0,05 м болғандағы тербелістің толық энергиясы мен жүктің массасы

А) ≈1,2 Дж, ≈ 4 кг В) ≈5 Дж, ≈ 1 кг С) ≈2,2 Дж, ≈ 2 кг Д) ≈1,2 Дж, ≈ 3,2 кг Е) ≈3 Дж, ≈ 0,5 кг

10. Индуктивтілігі 0,25 мкГн катушкадан және әрқайсысының сыйымдылығы 50 нФ параллель жалғанған 2 конденсатордан тұратын тербелмелі контурдың периоды

А) 0,5мкс В)  С)  Д)  Е)

II-нұсқа

1. Тербеліс периоды 10^-2с.Тербеліс жиілігі:

А) 10Гц В) 100Гц  С)10^-2Гц  Д)1000Гц  Е) 0,1 Гц

2. Біртекті ортада 2*10⁵км/с жылдамдықпен тарайтын толқын ұзындығы 40м. Толқынның вакуумдегі жиілігі

А) 105МГц В)1МГц С)3,5МГц Д)4МГц Е)5МГц

3. Серіппеге ілінген жүктің массасы 9 есе артты. Серіппелі маятниктің жиілігі

А) 9 есе артады В) 9 есе кемиді С) 3 есе артады Д) өзгермейді Е) 3 есе кемиді

4. Толқын көзінің тербеліс теңдеуі x=2sin200  t. Тербелістердің ортада таралу жылдамдығының модулі 400м/с. Толқын ұзындығы

А) 2м В) 2  м С) 4м Д)4  м Е) м

5. Синусоидалы тербеліс жасаған нүкте    фазасында 2см-ге орын ауыстырады. (Тербеліс тепе-теңдік жағдайдан басталады). Тербеліс амплитудасы

А)2 см В)1 см С)16 см Д)8 см Е)4 см

6. Амплитудасы  5 см, периоды 4 с және бастапқы фазасы    рад ьолатын гармоникалық тербелістің теңдеуі

А)x=0.5sin( t+ ) В) x=0,05 sin  С)x=5sin( t+ ) Д) x=0,05 sin   Е) x=0.5sin( t+ )

7. Конденсатор пластиналарының әрқайсысындағы заряд шамасын 2 есе ұлғайтса, конденсатор энергиясы

А) 4 есе артады В) 16 есе артады С) өзгермейді Д) 8 есе артады Е) 2 есе артады

8. Тізбектегі ток күшінің өзгеріс заңы: i=0.5sin1256t. Ток күшінің тербеліс жиілігі

А) 400Гц В) 200Гц С) 500Гц Д) 50Гц Е) 1256Гц

9. Материалдық нүктенің гармониялық тербелісінің теңдеуі x=0.02cos( t+ ), м. Нүктенің максимал жылдамдығының модулі

А)2*10^-2м/с В)6,28*10^-2м/с С) м/с Д)19,7*10^-2м/с Е)4*10^-2м/с

10. Тербелмелі контур конденсаторына сыйымдылығы 3 есе артық тағы бір конденсаторды параллель жалғаса, контурдың резонанстық жиілігі

А)√2 есе артады В)√3 есе артады С)4 есе артады Д)2 есе артады Е)3 есе артады

III – нұсқа

1  Серіпімді ортада толқын 100м/с жылдамдықпен тарайды. Фазалары бірдей ең жақын екі нүктенің арақашықтығы 1 м болса, тербеліс жиілігі

2. Дыбыс жиілігін өзгертпей оның амплитудасын 2 есе арттырса, дыбыс тоны

А) 4 есе артады В)2 есе артады С) өзгермейді Д) 4 есе кемиді Е) 2 есе кемиді

3. Адамның есту мүшесі 20-дан 20000 Гц-ке дейінгі жиіліктегітоқындарды қабылдайды. Адам қабылдайтын дыбыс толқыны ұзындығының интервалы (ауадағы дыбыстың таралу жылдамдығы 340 м/с)

А) 5,8см және 58,8м В) 0,58м және 5,88м С) 0,17см және 0,17м Д)0,17см және 1,7м Е)1,7см және 17м

4.Серіппедегі жүктің тербеліс кезіндегі ең үлкен кинетикалық энергиясы 20 Дж. Уақыт өтуіне байланысты серіппенің толық энергиясы

А) 0-ден 20Дж-ға өзгереді В) 20 Дж, өзгермейді С) 0-ден 40 Дж-ға өзгереді Д) 20-дан 40 Дж-ға өзгереді Е)40 Дж, өзгереді.

5. Тербелмелі контурдағы конденсатор сыйымдылығын 4 есе кеміткенде оның жиілігі

А) өзгермейді В) 2 есе артады С) 4 есе артады Д) 2 есе кемиді Е) 4 есе кемиді

6. Математикалық маятниктің қозғалыс теңдеуі : x=0.1cos(2t+ ). Маятниктің ұзындығы

 (g = 9,8м/с²)

А) В)  С)    Д)  Е)

7. Индукциялы ЭҚК-нің лездік мәні е=100sin 800  заңы бойынша өзгереді. Айнымалы ток периоды

А) 0,02 мс В) 2,5 мс С) 1 мс Д)0,5 мс Е)5 мс

8. Егер математикалық маятниктің ұзындығын 2 есе арттырса, онда оның тербеліс жиілігі

А) 2 есе артады В) 2 есе кемиді С) өзгермейдіД) √2 артады Е) √2 кемиді

9. x=Acos( ) теңдеуімен берілген гармониялық тербелістердің үдеуін анықтау өрнегі

А)  = - A  ( ) B)  ) / t C)  

Д)  = - A ( ) E) a=

10. Тербелмелі контур конденсаторына сыйымдылығы 15 есе кем тағы бір конденсаторды тізбектей жалғаса, контурдың резонанстық периоды

А) 75 -ға кемиді В) 50 -ға артады С) 50 -ға кемиді Д) 75 -ға артады Е) 25 -ға кемиді

IV-нұсқа

1. «Восток» кораблі бортына орнатылған хабарлағыш 20МГц жиілікте жұмыс істеген. Ол шығаратын радиотолқындардың ұзындығы мен периоды (c=3*10⁸м/с)

А) 6м; 4*10⁸с В) 8м; 5*10^-7с С) 10м; 5*10⁶с Д)15м; 5*10^-8с Е) 12м; 5*10⁶с

 

2. Жіпке ілінген дене еркін тербеліс кезінде ең үлкен сол жақ ауытқудан тепе-теңдік дейін 0,2 с-та жетеді. Дененің тербеліс периоды

А)0,8с В)0,2с С)2,5с Д)5с Е)0,4с

3. Бақылаушы дыбыс сигналын толқын көзі жұмыс істей бастағаннан 4с өткен соң естіді. Егер дыбыс жиілігі 1кГц, толқын ұзындығы 32см болса, бақылаушының толқын көзінен қашықтығы

А)1560м В)1280м С)1610м Д)1420м Е)1340м

4. Егер математикалық маятник лифтіде а үдеуімен жоғары көтерілсе, онда тербеліс периоды

А)артады, Т=2  B)  азаяды,Т=2  C) артадыТ=2  g Д)артады, Т=1/2  E) өзгермейді, Т=2

5. Тербелмелі контурдағы гарманикалық электромагниттік тербеліс кезінде, конденсатордың электр өрісі энергиясының максимал мәні 50 Дж, ал катушканың магнит өрісі энергиясының максимал мәні 50 Дж болса. Контурдың электромагниттік өрісінің толық энергиясы

А)50 Дж  В)0-150 Дж С)150 Дж Д)100 Дж Е)0-100 Дж

6. Ұзындығы 0,6 м жіп 1800 Н күшке шыдайды. Жіпте массасы 3 кг тас айналуда. Горизонталь жазықтықта жіп үзілмейтіндей тастың айналу жиілігі (g = 10м/с²)

А)100Гц В)500Гц С)400Гц Д)50Гц Е)5Гц

7. 1 с уақытта 30км қашықтықтағы нысанаға түсу үшін радиолокатор жіберетін импульстер саны (c= 3*10⁸м/с)

А)300 В)1000 С)50 Д)5000 Е)2000

8. Серіппеге  ілінген жүк 2 мин ішінде 60 тербеліс жасайды. Егер серіппенің қатаңдығы 4,9 Н/м болса, онда жүктің массасы

А)4кг В)5кг С)3кг Д)0,3кг Е)0,5кг

9. Гармоникалық тербелістер жасайтын дененің толық энергиясы 3*10^-5 Дж, оған әрекет ететін максимал күш 1,5*10^-3Н. Тербеліс периоды 2с, бастапқы фазасы 60º болса, дене қозғалысының x(t) теңдеуі

А) x=4sin( t+ ) В) x=0.04sin( t+ ) С) x=0.02sin( t+ ) Д) x=4sin( t+ )

Е) x=0.04sin( t+ )

10. Нысанадан бірінен соң бірі шағылған екі сигналдың біріншісі радиолокаторға

 0,2мс-тан соң, ал екіншісі 0,18мс-тан соң қайтып келеді. Сигнал импульстерінің арасындағы интервалдың ұзақтығы 3с. Нысананың жылдамдығы (c= 3*10⁸м/с)

А)500м/с В)1000м/с С)250м/с Д)750м/с Е)1200м/с

нұсқа	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
I	Д	С	Е	А	А	Е	С	Е	А	С
II	В	Е	Е	С	Е	Д	А	В	В	Д
III	В	С	Е	В	В	Е	В	Д	Д	А
IV	Д	А	В	В	А	Е	Д	Е	В	В

V Үйге тапсырма: тест кітапшаларынан тақырыпқа байланысты тест есептерін шығару

Соңғы жарияланған материалдар тізімі

9 сыныпқа ОЖСБ дайындық тесттер Математикалық маятниктің тербелісі Томсон формуласы. Контурдағы меншікті тербелістер жиілігі Ампер күші. Сол қол ережесі Ампер күші. Сол қол ережесі Физика және музыка ФИЗИКАЛЫҚ ОЛИМПИАДАЛАРДЫҢ ЕСЕПТЕРІН ШЫҒАРУ Физика пәнінен формулалар жинағы Физика және астрономия пәнінен КТЖ. (Колледждегі ФС тобына арналған.) Дыбыс. Дыбыс сипаттамалары

Бөлім: Уроки / Ашық сабақтар | Көрсетілім: 63430 | Қосты: Бажигалиева Жайнагуль Сайлауовна | Ілмек сөздер: