І. Білу.

 

• Қашаған кім, оның қандай өлеңдерін білесіңдер?

• Өлеңді оқу.

• Сөздік жұмысы.

   ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың бас кезіндегі халық арасында жырлары кең тараған суырыпсалма дүлділ ақын. Қашаған Күржіманұлы 1841жылы Түрікмен ССР-ы  Ташауыз қаласының маңындағы қазақ ауылында дүниеге келген.

   Шежірелік түзілім бойынша таратсақ: Адай- Құдайке- Қосай- Бәли- Есберді- Алдаберді- Түбай(Түбек)- Оразбай- Шанықұл- Дүйсенбай- Күржіман, Адай атамыздың он бірінші ұрпағы.

   Шығармалары: «Атамекен», «Адай тегі», «Топан», дастандары, өлеңдері, айтыстары.

 

  Құрманғазы Сағырбайұлы (1818- 1889) қазақтың күйші- компазиторы, домбырашы.

  Шығармалары: «Ақсақ киік», «Көбік шашқан», «Түрмеден қашқан», «Адай» т.б күйлері.

Шарғы- шариғат.

Бақырған- Сүлеймен Бақырғани кітабы.

Барсиса- діни кітаптардағы сұпы бола жүріп, шайтанға еріп азғындық  жолға түсіп, Құдайдың қарғысына ұшыраған адам.

Насуха- бұл адам күнәкәр, қанішер, адам бола тұрып, соңынан адалдық жолға түсіпті мыс.

Қағба- мұсылмандардың Меккедегі ғибадат ету орны.

Мәсуәк- сауап үшін ауыз жуатын ағаш.

Ағуыз, алқам- діни аяттар.

Біләл- Мұхамбет пайғамбардың азаншысы.

Қонаша- қонып шығатын бас қалқа.

Зауық- сауық.

 

ІІ.Түсіну

• Өлеңдерді бөлімге бөліп, ат қою.

1. Қонақтар және жігіттер ойы.

2. Кесірлі келін.

3. Саран сұпы.

4. Қара домбыраның қасиеті.

 

Домбыра- қағып, шертіп ойнайтын ішекті ұлттық музыкалық аспап.

 

ІІІ. Пайдалану.

• Өлеңдегі нақыл сөздерді пайдаланып, қазақ халқының қонақжайлылығы туралы әңгімеле.

• Тәуелсіз Қазақстандағы ұлттық тіл, ұлттық мұра- домбыраны сақтау жөнінде пікіріңді білдір.

 

IV.Талдау.

1. Өлеңдегі Есқали сұпының бейнесін талда (Мінездеме жазу)

2. Қашағанның ішкі жан дүниесінің күйзеліске түсуін өлең жолдарын пайдалана отырып дәлелде.

 

V.Жинақтау

 

• «Әке көрген- оқ жонар, ана көрген- тон пішер» деген мақалды Есқали сұпының келіні мен баласына байланысты айтуға бола ма?

• Ақынның адам бойындағы жағымсыз қасиеттерді (сараңдық, дүниеқоңыздық) сынауына қандай ой қосар едің?

• Біздің елде сіздердей жас келіндер,

      Сөйлемейтін еді ғой басын бұғып, 

      Оң жақта отырушы еді ісін алып, 

      Қонаққа тұрушы еді төсек салып,- деген өлең жолдарын пайдалана отырып, қазақ келіндері туралы ой қозға.

VІ.Бағалау

• Қазақ халқының басты қасиеті- қонақжайлылық (ой толғау жазу)

• Бабамның мұңы, даламның үні- домбыра (эссе жазу)