Химиялық элементтердің тотығу дәрежелері

Сабақтың тақырыбы: Химиялық элементтердің тотығу дәрежелері

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік. «Тотығу дәрежесі»туралы мағлұмат беру, тотығу -тотықсыздану ұғымдарын түсіндіру,  тотығу-тотықсыздану реакциясын электрон- баланс  әдісімен теңестіру дағдысын қалыптастыру.

ә) дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту,  анализ жасау, салыстыру,  қорытынды жасау, алгоритммен жұмыс жасау дағдысын дамыту, пәнге қызығушылығын қалыптастыру.

б) тәрбиелік. Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, еңбек ету дағдысын жетілдіру, оларды логикалық ойлауға, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ.

Сабақты ұйымдастыру формалары: Жеке,  жалпылама.

Сабақты өту әдісі: СТО әдісі.

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайдтар, тірек-хабарлар, қосымша материалдар.

Пәнаралық байланыс: Физика,математика.

Сабақтың жоспары:

1.Ұйымдастыру.

2.Үй тапсырмасы. «Қызығушылықты ояту»

3.Жаңа сабақ. «Мағынаны тану»

4.Бекіту. «Толғаныс»

5.Оқушыларды бағалау.

6.Үйге тапсырма.

 Үй тапсырмасы “Қызығушылықты ояту”

1. Сутек элементіне жалпы сипаттама.

 2. Сутектің табиғатта таралуы.

 3. Ашылу тарихы.

 4. Физикалық қасиеті.

 5. Химиялық қасиеттері.

 6. Алыну жолдары.

 7. Қолданылуы.          

Жаңа сабақ.  «Мағынаны тану»

1.Электртерістілік дегеніміз не.

2.Химиялық байланыс түрлері.

3.Валенттілік.      

Электрондар беру процесі – тотығу, ал қосып алу процесі тотықсыздану деп аталады.    Электрондарды қосып алатын атомдар немесе иондар тотықтырғыш, ал беретіндері тотықсыздандырғыш болады. Реакция теңдеулерін жазып тотығу-тотықсыздану процесін түсіндіру.

Тотығу – тотықсыздану реакциясын танып білу Реакция теңдеуіндегі  барлық  элементтердің  тотығу  дәрежесінің  мәнін  жазу Элемент  атомының  тотығу  дәрежесі  өзгеріске  ұшырауын  анықтаймыз.

+2  -2   +1 -1    +2 -1      +  -2

 PbO + 2HCl → PbCl₂ + H₂O

Тотығу  дәрежесі  өзгермесе => реакция тотығу  - тотықсыздану  реакциясы болмайды

+4  -2     +1  -1     +2   -1     0    +1    -2  

PbO₂ + 2HCl → PbCl₂ + Cl₂ + 2H₂O

Тотығу  дәрежесі  өзгеретін болса > реакция  тотығу  - тотықсыздану реакциясы болып  табылады болады

Ең маңызды тотықтырғыштар: күштілері – F₂, O₂, O₃, H₂O₂, Cl₂ (әсіресе сулы ерітіндісі), HClO, HClO₃, H₂SO₄ (тек концентрлісі), патша арағы (концентрлі HNO₃ және HCl қоспасы), HNO₂, NO₂, KMnO₄ (әсіресе қышқыл ерітіндіде), MnO₂, K₂Cr₂O₂, CrO₃, PbO₂ және т.б.; әлсіздері – I₂, бром суы (Br₂+H₂O), SO₂, Fe³⁺ және т.б.

Маңызды тотықсыздандырғыштар: күштілері – сілтілік және сілтілік жер металдар, (әсіресе бөлінген күйінде), HI және иодидтер, H₂S және сульфидтер, NH₃, PH₃, H₃PO₃, C, CO, Fe²⁺, Cr²⁺ және т.б.; әлсіздері – активтілігі төмен металдар (Pb, Cu, Ag,Hg), HCl және хлоридтер, SO₂, HNO₂ және т.б.

ТТР-сы теңдеулерін теңестіру реті төмендегідей:
1. Химиялық реакция  теңдеулерін  жазу.

Al+H₂SO₄ ®Al₂(SO₄)₃+H₂­

2. Теңдеулердің оң  және сол  бөлігіндегі барлық  әлементтердің тотығу  дәрежелерін тауып, таңбасының  үстіне  жазу

  0   +1+ 6   +3 +6 -2      0

Al+H₂SO₄®Al₂(SO₄)₃+H₂­

3. Реакция  нәтижесінде тотығу  дәрежесі өзгерген  элементтердің астын сызу.

 0  +1+6-2    +3  +6  -2        0 
  Al+H₂SO₄®Al₂(SO₄)₃+H₂­

4. Электрондық  баланс  теңдеуін құру. (ағылшынша balance- теңдестіру, тепе-теңдік):

Al°  -    3ē ®AL ⁺³           3   2
 2H⁺¹ + 2ē =   H₂₀            2   3

5. Таңдалған  коэффиценттерді реакция теңдеуіне  жазу.

 2Al°+3H₂⁺¹S⁺⁶O₄^-2=Al₂⁺³(S⁺⁶O₄^-2)₃+3H₂°­

6. Оттек атомдарының санын  есептеу арқылы  коэффиценттердің  дұрыс  екендігін тексеру.

 2Al°+3H₂⁺¹S⁺⁶O₄^-2=Al₂⁺³(S⁺⁶O₄^-2)₃+3H₂°­

ТТР теңдеулері күрделірек болғанда мына реттілікті қолдану.

 1 Тотығу дәрежесі өзгергендерінің астын сызу

 K⁺¹Mn⁺⁷O₄^-2+ H⁺¹Cl^-1 → K⁺¹Cl^-1 + Mn⁺²Cl₂ + Cl₂⁰ + H₂⁺¹O^-2

2 Тотығу дәрежесі өзгерген атомдарды немесе иондарды бөліп жазу.

  Mn⁺⁷    →  Mn⁺²

 Cl^-1  →   Cl⁰

Атомдар немесе иондар қанша электрон беріп, не қосып алатын санмен көрсетіп жазу.

Mn+7     +5ē = Mn+2

Cl-1         -ē   = Cl0

 Мұнда, Cl атомдарының молекула түзетінің ескеру керек.

   2Cl-1 -2ē = Cl20

Тотығу  дәрежесі

Жай  заттардың  құрамына  кіретін  элемент  атомының  тотығу  дәрежесі нөльге тең. Mgº, Cl₂º, O₂º

 Сутектің тотығу дәрежесі  гидридтерден  басқа қосылыстарда +1  тең.  

 +1       +1               -1

 HCl,    H₂O  ,     NaH

Қосылыстың құрамындағы барлық атомдардың тотығу дәрежесінің қосындысының жиынтығы  нөльге тең.+6 -2

SO₄   6+4(-2)=-2

Бекіту. «Толғаныс»

Ойлан  тап!    (Химиялық  терминдермен жұмыс)

Тотығу –

Тотықсыздану –

Тотықтырғыш –

 Тотықсыздандырғыш –

Баланс –

«Кім жылдам?»

 1. Тотығу дәрежесі +4 ке тең

     а) CO₂      ә) K₂O      б) HF        в) H₂O

2. Қай қосылыста элементтің тотығу дәрежесі нольге тең ?

     а) FeS        ә) F₂          б) CaF₂      в) Ca₃(PO₄)₂

3. Қосылыстардағы хлордың +7 тотығу дәрежесін анықта

     а) KClO₃     ә) HClO₄     б) HCl    в) Cl₂       

  4. Қосылыстағы металл атомдарының тотығу дәрежесі

     а) үнемі оң                      б) бірде оң, бірде теріс

     ә) үнемі теріс                  в) нольге тең

5. Күкірттің төменгі тотығу дәрежесі неге тең?

    а) -6      ә) -4      б) -2        в) 0

«Кім алғыр»

№1 Мына қосылыстарды қай элементтің тотығу дәрежесі нольге тең және басқалары қандай тотығу дәрежесін көрсетеді ?

H₂S, N₂, HJ,H₂, NaF, Cl₂, CaF₂

№2 K₂Cr₂O₇  қосылысындағы хромның тотығу дәрежесін есептеп шығар.

“Кім  тапқыр!”

Төмендегі  теңдеуде  қандай  элемент топтарының тотығу  дәрежелері  өзгереді
KMno₄+Na₂SO₃+KOH®K₂MnO₄ +Na₂SO₄+ H₂O

      а)  Na, S        ә)   K, Mn            б)  Mn, S        в)    Na, K.

2. Тек тотықтырғыш болатын зат?

     a) NH₃             ә) Br₂                  б) KClO₃           в) HNO₃

3. Тотықтырғыш та, тотықсыздандырғыш та болады:

         a) SO₂             ә) Na                   б) Fe               в) K₂Cr₂O₇

4. Тек тотықсыздандырғыш болатын зат:

         a) H₂S             ә) KMnO₄          б) SO₂                   в) HNO₃

 5. Al+H₂SO₄ =Al₂(SO₄)₃+H₂↑ теңдеуіндегі тотықтырғыш алдындағы коэффициент:

         a) 2             ә) 3             б) 1          в) 6

Тапсырма:

а) Алюминийдің оттекпен;

б) Темірдің хлормен;

в) Литийдің күкіртпен тотығу-тотықсыздану реакцияларының теңдеулерін жазыңдар

Жауабы:

4Al⁰+3O₂⁰ →2Al₂⁺³O₃^-2

         Al⁰ - 3e →Al⁺³    4   тотығады тотықсыздандырғыш

      O₂⁰+4e →2O^-2       3   тотықсызданады   тотықтырғыш

б) 2Fe⁰ +3Cl₂⁰ →2Fe⁺³Cl₃^-1

      Fe⁰ -3e →Fe⁺³        2  тотығады тотықсыздандырғыш

      Cl₂⁰ +2ē →2Cl^-1      3  тотықсызданады   тотықтырғыш

в) 2Li⁰ +S⁰ →Li₂⁺¹S^-2

       Li⁰ -1ē →Li⁺¹         2  тотығады тотықсыздандырғыш

       S⁰+2e →S^-2        1  тотықсызданады   тотықтырғыш

Оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма. Тотығу –тотықсыздану реакцияларының маңызы.

Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Азот оксидтері. Азот қышқылы. Нитраттар. Металдардың физикалық және химиялық қасиеттері d-элементтерге жалпы сипаттама. Мыс. Натрий, қасиеттері, алынуы, қолданылуы Хлордың табиғатта таралуы және қасиеттері Азот қышқылы Алғырлар, тапқырлар, білгірлер Оксидтердің химиялық қасиеттері. Қолданылуы шойын мен болат Химиялық элементтердің тотығу дәрежелері презентация

Бөлім: Уроки / Химия | Көрсетілім: 36812 | Қосты: Жадыра Нурмаганбетова Жаксылыковна | Ілмек сөздер: