|
|
Мақал-мәтелдер, олардың өзара ұқсастығы мен ерекшеліктері
Сембаева Ботакоз Сагындиковна
Қарағанды облысы, Бұқар жырау ауданы,
«Петровка жалпы білім беру орта мектебі»
комуналдық мемлекеттік мекемесінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Сабақтың түрі: Сабақ жоспары
Пәні: Әдебиет
Сыныбы: 5 « А »сынып
Сабақтың тақырыбы: Мақал-мәтелдер, олардың өзара ұқсастығы мен ерекшеліктері
Сабақтың мақсаты: білімділік – оқушылардың мақал-мәтелдер туралы білім, білігін тереңдету, салыстыру, ажырата білу дағдылары мен оқу, талдау машықтарын қалыптастыру;
тәрбиелік–ана тілін ардақтап бағалай білуге, сөз қадірін терең ұғуға тәрбиелеу;
дамытушылық – оқушылардың логикалық ойлауын, ой дәлдігін дамыту, сөйлеу мәдениетін жетілдіру,түрлі амал- тәсілдер арқылы іздендіре отырып шығармашылыққа баулу.
Сабақтың көрнекілігі: кесте, тірек сызба,суреттер.
Сабақтың әдіс-тәсілдері:сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырмалар,іздендіру.
Пәнаралық байланыс:әдебиет, тарих,бейнелеу, математика.
Сабақтың түрі: шығармашылық ізденіс.
Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру. Оқытудың қолайлы жағдайларын жарату,үй тапсырма- сын сұрау.
Оқушылық деңгей.
Зымыран сұрақтар
- Тұрақты тіркес деген не?
- Тұрақты тіркесті ғылым тілінде басқаша не деп атаймыз?
- Тұрақты тіркестер сөйлем мүшесі бола ала ма?
- Тұрақты тіркестердің қандай баламасы болады?
- Тұрақты тіркестер мәмағынасы жағынан бір-біріне антоним болуы мүмкін бе?
- Тұрақты тіркестердің мағыналары оның құрамындағы сөздердің мағыналарымен байланысты бола ма?
- Ана тілімізде тұрақты тіркестердің маңызы қандай?
Суреттерге қарап (қас, көз, құлақ, мұрын) тұрақты тіркестер табу.
Шығармашылық деңгей. Кестені толтыру
|
Тұрақты тіркестер |
Мағына |
Сұрақтар |
|
Тілі шығу Ит арқасы қиянда .......................... Таяқ тастам Қоян жүрек |
Сөйлеу ........................... Қуану ..... Жылдам |
Не істеу? ................... Қандай? ............... |
Тақтадағы мақал-мәтелдер жазылған форматты іліп, ондағы мақал-мәтелдерді оқушыларға оқыту.
Білім қымбат,білу қиын.
Ықыласты шәкіртке сабақтың ауыры жоқ ,
Ықылассыз шәкіртке ұстаздың тәуірі жоқ.
- Балалар,бұл мақалдарды біздің бүгінгі сабағымыздың ұраны етіп алсақ, жаңа сабағымыз не туралы екенін аңғаруға болады. Демек бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы..
- Мақал-мәтелдер.
-Дұрыс, балалар, олай болса жаңа сабақты зейін қоя,мұқият түсініп алыңдар. Ол үшін жаңа тақырыпқа байланысты жұмыстар жүргіземіз.
Жаңа сабақты түсіндіру.
Мақал-мәтелдер–халық даналығының,көрегендігінің айнасы, тіл байлығының алтын қазынасы. Мақал-мәтелдерді адам баласы өзі айтайын деген оймен орайластырып,орынды қолданса, сөзі мірдің оғындай өткір,көңілге қонымды, көркем әрі бейнелі болады. Мақал-мәтелдер аз сөзбен терең мазмұнды ойды бере алады.
Мақал – халықтың өмірден алған тәжірибесінің, ой-тұжырымының қорытынды жиынтығы, айқын ойды үлгі-өнеге, ақыл ретінде қысқа қайырып, көркем бейнелеп жеткізетін халықтың дана, нақыл сөзі.
|
ой тиянақты, дәлелді |
|
аяқталған сөйлем |
|
Мақал |
|
салыстыру |
|
екі бөлімді |
Мақал - мәтелдер қосарлана айтылғанмен,олар бір-біріне туыс болғанмен, екуінің өзара айырмашылықтары бар. Ол айырмашылықтар мақал мен мәтелдің ойды түйіндеу жағынан да, құрылымы жағынан да байқалады.
Мәтел мақалға қарағанда ойды ақырына дейін жеткізбей,топшылап,бол- жам ретінде түсіндіретін,сөйлем түрінде де,сөз тіркесі түрінде де келетін фразеологиялық бірлік.
|
сөйлем немесе сөз тіркесі |
|
топшылау |
|
Мәтел |
|
мағына тұспалды |
|
қорытынды пікір,дәлелдеу жоқ |
Мәтел құрылысы ойды түйіндеу жағынан мақалдан өзгешерек. «Әлін біл- меген әлек»,«Көппен көрген ұлы той»деген мәтелде тұспал ғана бар,мағына ашық емес,қорытынды пікір жоқ.Оны ,бейнелік сөз айшығы арқылы берілген ойды тыңдаушы өзі топшылайды.Мәтелде тиянақты тұжырым да болмай- ды.
Мақал - мәтелдердің тақырыптары әр алуан. Ол халықтың әлеуметтік шаруашылық, рухани өмірін түгел қамтиды.
Жаңа сабақты бекіту.
Оқушыларды іздендіре отырып кестені толтыру.
|
№ |
Мақал-мәтелдер |
Тақырыптары |
|
Денсаулық – зор байлық .................... Досы көпті жау алмайды .................... Ата көрген оқ жонар,....... ..................... Ерді намыс өлтіреді |
Өнер – білім ..................... Еңбек .................... Ынтымақ,бірлік ..................... |
1.Мақал деген не?
2.Мәтел деген не?
3.Мақал мен мәтелдің айырмашылығы неден байқалады?
133-жаттығу. Ауызша. Мақалдарды оқып, мағынасын түсіндіру. Епті,есті сөздерінің мағынасын түсіндір.
Кесте толтыру. Мақалдар мен мәтелдерді ажыратып, баған түрінде жазу.
134-жаттығу. Суретке қарап мәтін құрау.
Сабақты қорыту.
Бағалау.
Үйге тапсырма. 135-жаттығу. Көшіріп жазу. Ата-ана туралы 10 мақал-мәтел жазу
Соңғы жарияланған материалдар тізімі
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
| История открытые уроки по истории |
| Педагогика открытые уроки по педагогике |
| Биология открытые уроки по биологии |
| Информатика открытые уроки по информатике |
| Математика открытые уроки по математике |
| Физика открытые уроки по физике |
| Химия открытые уроки по химии |
| Разное открытые уроки |
| География Открытые уроки по географии |
| русский язык |