ДАРЫНДЫ БАЛАЛАРДЫ МАТЕМАТИКА ПӘНІ БОЙЫНША ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНА БАУЛУ
Құрметті дарынды түлектер,
табиғат берген ерекше сыйды
қастерлеп, дамыта біліңдер.
Кемері толған кемелді ой мен
білікті білімдеріңді, өнерлеріңді
туған елдің керегіне жаратың-
дар. Келешектің кілті өздеріңде.
Н.Ә. Назарбаев.
Дарынды, талантты жастар – бүгінгі егеменді еліміздің жарқын болашағы. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Бізге керегі – шын дарындар. Нарық қол-аяғымызды қалай қыспасын, мемлекет өзінің талантты ұлдары мен қыздарын, тарланбоз жүйріктерін қолдауға, қорғауға міндетті»,- деп еліміздің болашағы жастарға үлкен мән берген.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы Заңына» мемлекеттік саясат негізінде әр баланың жеке қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы жеке адамның дарындылығын дамыту сияқты өзекті мәселелер енгізілген. Дарынды балалар қандай? Олар әр түрлі, бір-біріне ұқсамайды. Дарынды баланы байқамау мүмкін емес, көпшіліктің ортасында ол өзінің іс-әрекетімен, бейімділігімен, қабілеттілігімен бірден көзге түседі. Дарынды балаларды қалай тануға болады? Белгілі зерттеуші Н.С.Лейтес қабілетті балалардың 3 категориясын анықтап берді.
Бірініші категория – ой - өріс қабілеті ерте жастан байқалған оқушылар.
Екінші категория – жеке бір іс-әрекет түрі мен белгілі бір мектептегі ғылым түріне қабілеттілігімен көзге түскен оқушылар.
Үшінші категория – дарындылық, күш–қажырымен ерекшеленетін оқушылар.
Ой - өрістік қабілетімен ерте жастан көзге түскен оқушыларға мектептегі оқу кезіндегі қарқындылық тән. Кейбіреулерінің ақыл-ойы табанды түрде дамиды да, өз қатарластарын басып озады. Олардың ақыл - ойының кемеңгерлігі сонша – оларды байқамау мүмкін емес. Бала дарындылығының байқалмайтын жақтары да кездеседі. Кейде тіпті баланың есейген шағында сирек кездесетін қабілеттері көрініс тауып жатады. Бала бойындағы белгілі бір қабілеттің жарқын көрінісі ой - өріс деңгейінің жалпы дамуымен, ғылымның, өнердің арнайы бір саласына бейімделуімен сипатталады. Дарынды баланың өзгешелігі неде? Оқушы пікірінің ерекшелігі мен дербестігінде, сұрақты әр қырынан қарастыруында. Бала дарындылығының өзіндік қырларын білген педагог оны оқыту үрдісінде тиімді пайдалануына болады. Дарындылық - адамның өз бейімділігі арқылы, шығармашылықпен жұмыс істеу арқылы қалыптасатын қасиет. Дарындылық пен қабілеттіліктің не екенін, оқушы дарындылығын анықтайтын психодиагностикалық әдістемелердің тиімділігін, нәтижелілігін білетін мұғалім ғана дарынды оқушымен нәтижелі жұмыс істей алады.
Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты—олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру. Ал мақсатқа жету - оқу бағдарламасын тереңдетіп оқыту және оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асады. Әрбір дарынды бала еңбекке бейім, шығармашылық тапқырлықпен еңбек етеді. «Дарынды ұстаздан дарынды шәкірт шығады» демекші, дарынды оқушылардың көп болуы шығармашылықпен жұмыс жасайтын ұстаздарға байланысты. Шығармашылықпен жұмыс істейтін ұстаз – теориялық жағынан білімді, әлемдік педагогиканың озық үлгілерін жаңашылдықпен дамытып жүрген үнемі кәсіби шеберлікке ұмтылатын, тәлім-тәрбие ісінде жалықпайтын, баланы өзіне тарта алатын, шығармашылық ізденістегі адам. Бала бойындағы дарындылық, ғылымилық қабілетін ашу, ерекше қасиеттерін зерттеу, айқындау – заман талабы. Ал оқытудың түпкілікті нәтижесі – өз ойын дәлелдей алатын, жан – жақты білімді, білімін жүзеге асыра алатын, қалыптасқан өзіндік азаматтық көзқарасы бар іскер, ақылды, адамгершілігі мол тұлғаны тәрбиелеп қалыптастыру. Математика пәнінің көп жақтылығын ескере отырып, оқушыларға тек қана дәрістік тәрбие беріп қоймай, сонымен бірге сыныптан тыс немесе сабақ өту барысында әр түрлі ғылыми жаңалықтарды пайдалану арқылы білім деңгейін көтеруге болады.
Бүгінгі ақпараттық қоғамда өмір сүруге лайық жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру үшін мектепте оқушының шығармашылық қабілетін дамытатын әртүрлі сабақтан тыс жұмыстар ұйымдастыру қажет екені белгілі. Осындай жұмыс түрі математика курсы бойынша жүргізілетін сабақтан тыс жұмыстардың бірі-оқушылардың ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру болып табылады. Математика пәні бойынша сабақтан тыс жұмыстарды зерттеу мәселесі оқушылардың түрліше ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады.
Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытатын математика пәнінен ғылыми-зерттеу жұмысын ұйымдастыру әдістемесін жасау математиканы оқыту әдістемесі теориясындағы негізгі мәселелердің бірі болып табылады. Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамыту үшін математиканы оқыту процесінен тыс оқу жұмыстарын ұйымдастыру қажет. Пән бойынша өткізілетін оқушылардың ғылыми зерттеу жұмысының мазмұны мен өткізілу формасын мұғалім қадағалап, бағыт беріп отыруы керек. Математика саласында еңбектену - ақыл-ойдың қабылдағыштығын абстрактілі ойлай білу, белгілі бір логикалық мәдениет болуын талап етеді. Сондықтан мұғалім өз оқушысынан математикалық «ұшқынды» дер кезінде байқаған жағдайда оған қосымша әдебиет ұсынып, қосымша есептер таңдап алуына дер кезінде көмек көрсетіп, байқалған «ұшқынды» болашаққа жол сілтейтін лаулаған отқа айналдыратын амал таба білу керек. Ғылыми жұмысты жазу, іздену тер төгетін еңбекті қажет етеді. Сондықтан зерттеу, ізденісте әрқашан балаға ақылшы-кеңесші ретінде мұғалім жетекшілік етуі тиіс.
Дарынды балаларды математика пәні бойынша ғылыми-зерттеу жұмысына бағыттауда мынадай жоспар құрып, ұсынып отырмын.
Түсінік хат
Барлығымызға белгілі бір сыныпта дарынды, икемділігі, қызығуы, дамуы, ой-өрісі, сөйлеуі, сырт бейнесі әр түрлі оқушылар отырады. Сондықтан оқушылардың жеке қабілеттеріне, бейімділігі мен ой-өрісінің дамуы дәрежесіне көңіл бөлу керек. Дарынды оқушы арнайы білімге мұқтаж болуы табиғи нәрсе. Оларға дұрыс тәрбие берудің алғы шарттары - дарынды оқушыны таңдай білу, оларды ерекше жетілдіру мен жөн көрсету, олардың құқығы мен мұқтаждығын қорғау болып табылады.
Дарынды оқушымен жұмыстың мақсаты - олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру. Ал мақсатқа жету - оқу бағдарламасын тереңдетіп оқыту және оқушылардың танымдық белсенділігін дамыту.
Дарынды оқушымен жүйелі жұмыстарды жүргізіп, жан-жақты талдау жұмыстарын жасай алсақ қана, оқушылардың дарындылығын, қабілет -мүмкіндіктерін айқындай аламыз..
Мақсаты: Әрбір шәкірттің жеке – дара ерекше қабілеттерін дамыту,
дарындылығы анықталған оқушыны қабілетіне сай
шығармашылықпен ойлай алатын азамат етіп қалыптастыруға
жағдай жасау.
Міндеттері:
-Оқушылардың ақыл-ой қабілеттерін жетілдіру;
-шығармашылық жеке қабілеттілігін дамыту:
-ғылыми зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
Күтілетін нәтиже:
1.Кез келген есептерді шығару барысында дұрыс шешімді тез қабылдай білуі;
2.Шығармашылық жұмыс пен жеке дарындылығын дамыта білуі;
3.Шығармашылық жұмыс деңгейінің жоғарылауы;
Дарынды оқушыларға қойылатын талаптар:
1.Әрбір есепті шығарған кезде уақытпен санаспай оған барлық мүмкіндік пен күшті салуы;
2.Есептерді шығарған кезде оның шешу жолдарына жете зер салып, оларды шешудің тәсілдері мен әдістері ерекшеліктерін, есептерді талдаудың жолдарына, дәлелдеуге және салуға берілген есептердің мағынасына түсінуге тырысуы;
Дарынды оқушылармен жұмыс жоспары
№ Жұмыстың мазмұны Мерзімі
1 Әрбір сыныптағы математикаға қабілетті балаларды анықтау. Қыркүйек
2 Сыныптардағы оқушылардың ерекше қасиеттерін іріктеу. Қазан
3 Дарынды оқушыларды бейімділігіне қарай пәндік олимпиадаға дайындау. Жыл бойы
4 Дарынды оқушыларды мектепішілік, аудандық, облыстық пән олимпиадасына қатыстыру Жыл бойы
5 Дарынды оқушыларды баспасөз беттерінде жарық көрген материалдармен таныстырып отыру Жыл бойы
Олимпиадаға оқушыларды даярлауға арналған тақырыптық жоспар
№ қ/сы Тақырыбы Сағат саны Мерзімі
1
2
Ғылыми жұмыспен айналысатын оқушыларға арналған тақырыптар:
№
қ/сы Зерттеу жұмысының мазмұны Мерзімі
1 Зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттер тізімін жасау
2 Шығармашылық топтан ақыл-кеңес сұрау
3 Интернетке жүгіну
4 Іздеу, жинақтау жұмыстарын жүргізу
5 Тәжірибе жүргізу, оның барысын, нәтижесін талдау
6 Қорытанды жасау
7 Бейне материалдар, слайдтар жасау
8 Жұмысты қорғауға дайындау

№
қ/сы Оқушының аты-жөні Бағыты Сыныбы
1 Олимпиада
2 Олимпиада
3 Ғылыми жұмыс
4 Ғылыми жұмыс

Олимпиадаға даярлауға қажетті әдебиеттер:
1. Жанасбаева Ұ.Б., Жанасбаев К.Б. Математикалық олимпиада есептері.
2. Бейсеков Ж., Шарипов Т., Тәңірбергенов Ә. 9- сыныптағы оқушыларды
математикалық олимпиадаға даярлау.
3. С. Егізбаев., С.Қаниев. Москвада өткізілген математикалық
олимпиадаларының есептер жинағы.
Ғылыми жұмыспен айналысатын оқушыларға қажетті әдебиеттер:
Математикалық энциклопедия.
Математикалық сөздіктер, математикадан тарихи мағлұматтар.
Математикалық статистика.

Қорытынды
Әр мұғалімнің аса маңызды міндеттерінің бірі әр оқушының бойындағы қабілетті, икемділікті көре білу болып табылады. Дарынды балаларды іздеу, оларды оқыту мен тәрбиелеу қоғам үшін бүгінгі күні өте қажет. Әрбір дарынды адам, еңбекке бейім, шығармашылык тапқырлықпен жігерлі еңбек етеді. Осы қасиеттерді біз мектеп тарапынан әр оқушының бойынан анықтай білуіміз керек. Осыған байланысты біз мектепте психологпен ақылдаса отырып, ата-аналардан, күнделікті сабақ өткізетін мұғалімдерден сауалнама ала отырып, дарынды баланы іріктеп аламыз. Сонымен дарынды, таланты бала деп баланың, ата–ананың, мектептің үздіксіз еңбегінің жемісін айтуға болады.
Қандай дарынды бала болмасын, оның барлығы өз бетімен ғылыми жұмыс жазуға, зерттеу, ізденіске бара алмайды. Ол үшін мұғалімнің көмегі, ақыл- кеңесі, зерттеу бағыты қажет.
Ғылыми жұмысты жазу, іздену тер төгетін еңбекті қажет ететіні түсінікті. Ал оны қорғау да өте күрделі мәселе. Осыған орай, мектептерде оқушылардың ғылыми қоғамының жұмыстарын жандандыру - үлкен міндет.
Елбасымыз Н.Назарбаев 2010 жылғы жолдауында «Біз толайым табыстарға қол жеткізіп, биік белестерді бағындырдық, алайда алар асуымыз әлі де алда» деп ой айта келіп, мұғалімдерге де үлкен міндеттерді жүктегені мәлім. Ендеше келешекте Қазақстанның қарыштап дамуына өз үлесін қосатын бүгінгі оқушы – ертеңгі азамат болғандықтан, оқу үрдісін жаңартып, білім сапасын арттыру мұғалім құзырындағы жауапты іс.
___________________________________________________________________
1. Қ.Бітібаева «Оқушыларды ғылыми – зерттеу жұмысына баулу
жолдары», Семей «Үш биік баспасы ЖШС»
2.Ү.Б.Жексенбаева «Оқушылардың ғылыми–зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру» Алматы, 2005 ж.
4. Қ.С. Құдайбергенова «Педагогтың шығармашылық өнері».
5. Мелхорн Г., Мелхорн Х.- Г.Гениями не рождаются. Общество и способности человека. - М., 1989 г.
6. Венгер Л.А., Венгер А.Л., Домашняя школа. - М.1994 г.
7. Савенков А.И.,Одаренный ребенок в массовой школе/М:Сентябрь, 2001 г.
8.Лейтес Н.С., Об умственной одаренности. - М.,1968 г.
9. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы 1999 ж.
10. Қазақстан мектебі, №2-2005 ж.
Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Дарынды балаларды тәрбиелеу Дарынды балалармен жұмыс бағыттары. Тарих сабағындығы ғылыми-зерттеу жұмысының орны Оқытудағы Кембридж тәсілі арқылы оқушыларды дарындылық қабілеттерін анықтау Мектепте дарынды балалармен жұмыс жүргізудің ерекшеліктері ДАРЫНДЫ ОҚУШЫМЕН ЖҰМЫС ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ Дарынды оқушылармен ғылыми – зерттеу жұмысын ұйымдастыру Дарынды оқушылармен ғылыми – зерттеу жұмысын ұйымдастыру Математика сабақтарында оқушылардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру Математика сабақтарында оқушылардың шығармашылық қабілетін қалыптастыру

Бөлім: Статьи / Ұстаздарға | Көрсетілім: 6856 | Қосты: NA | Ілмек сөздер: