Педагогтардың кәсіби құзыреттілігін дамыту-білім сапасын көтеру құралы
Қазіргі ғылым мен техника дамыған қоғамда білім беру жүйесінде кәсіби құзыреттілігі дамыған, бәсекеге қабілетті мамандарды талап етіп отыр. Білікті де білімді маман болу үшін — әр ұстаз өз білімін үздіксіз жетілдіріп, заман талабына сәйкес кәсіби біліктілігін үнемі үздіксіз жетілдіріп отыруы тиіс.Педагог оқытудың жаңа әдістерін барынша жетік меңгеріп, неғұрлым шығармашылығы жоғары болса, мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі соғұрлым кең болмақ. Қазіргі заманауи талапқа сәйкес өзіндік көзқарасы бар жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру мұғалімдер үшін маңыздымәселе болып отыр. Жас ұрпаққа білім беруде, оларды болашақ еліміздің тірегі етіп тәрбиелеу әр ұстаздың, әр мектептің жауапкершілікпен атқаратын міндетінде. Осы міндеттерді орындау мақсатында білім беру саласында өзгерістерді талап етіп отыр. Елбасымыз Н. Назарбаев «Мен білім беру жүйесіндегі іс жағдайын түбегейлі өзгертуді стратегиялық міндет деп санаймын»; «Білім беру реформасы – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін аса маңызды құралдардың бірі. Бізге экономикалық және қоғамдық жаңару қажеттіліктеріне сай келетін осы заманғы білім беру жүйесі қажет», - деп атап көрсетті Қазақстан халқына жолдаған жолдауында. Дамыған мемлекеттердің қатарынан көрінуіміз үшін біз сауаттылығы жоғары кәсіби мамандар дайындауымыз керектігін айтты.
Деңгейлік оқу барысында сабақ өткізу үрдісін, білім алушымен сенімді-қарым-қатынас жасау, оқушылардың пікірін үнемі ескеріп отыру, оқушының оқу нәтижесін шынайы бағалау бойынша өзгерудің қажет екендігін білдік. Сонымен біз өзгеріп қана қоймай, жеке тұлғаны дамыту жолында заман талабына сай жаңашыл болуды талап етеді. Себебі, қазіргі уақытта ұстаздар қауымы әлемде болып жатқан қарқынды өзгеріске дайын болуы керек. Ұстаздар қолында адам тағдыры, болашақ ел тағдыры тұрғандығын естен шығармауымыз қажет. «Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім –мектептің жүрегі» - деп Ыбырай Алтынсарин айтқандай, қазіргі мектептердің алдындағы үлкен міндеттерді шешуде мұғалімнің кәсіби құзыреттілігі басты шарт екендігі белгілі. Демек, бүгінгі таңда педагогикалық ұжымның негізгі мақсаты мен міндеттері-сабақ сапасын көтеру. Сабақ сапасын «қалай?» жетілдіруге болатын жолдарын іздеу, іздене отырып оқушы мотивациясы мен танымдық ізденімпаздығын арттыру болып отыр. Осыған орай мектеп өміріндегі өзекті мәселелердің бірі мұғалімдер өз іс-тәжірибесіне жаңаша оқыту түрлерін енгізу және дамыту болып табылады. Сонымен қатар жаһандану заманында білім саласының жаңа жүйеге көшуі әрбір мұғалімнен жаңаша жұмыс істеуді, өзінің өткен жұмысына талдау жасай отырып, болашаққа болжам жасауын талап етіп отыр. «Мектеп жұмысы мен оқушы жетістіктерін өрістетудегі негізгі тұлға -мұғалім» (Strong) [мұғалімге арналған нұсқаулық]-дегендей мұғалімдерден көп ізденісті, өз жұмысына рефлексиялық талдау жасай алатын, кәсіби шеберлігі шыңдалған құзырлы мұғалім ғана оқытуда нәтижеге жете алады.
Мұғалімдердің проблемаларының бірі сабақ үрдісінде оқушы білімін бағалауда қиыншылықтарға көп кездесетіні. Себебі оқушылардан алған дәлелдемелерде орта және жоғары буын оқушылары кей жағдайда мұғалімнің қойған бағасымен келіспейтінін атап көрсетіп жатса, сондай-ақ ата-аналарда өз балаларының оқу әрекетінің бағалануына көңілдері толмайтыны жайындағы пікірлерін де білідіріп жатыр. Демек, оқушы жетістігін бағалау өзекті мәселе болып табылады. Оқушыға да, мұғалімге де сол бағаны нақты не үшін алып жатқаны түсінікті болу үшін бағаның дәлелдігі, түсінік беру қажеттігі туындады. Бағаның қойылуы өз балаларын үздіктер қатарынан көргісі келетін ата-аналар үшін де түсінікті болу керек. Бағалау дағдысын меңгерген мұғалім бағалау парағын сынып оқушыларының пікіріне сүйеніп жасаса, бағалау үрдісін жеңілдетер еді.
Мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін дамытудың бірден бір құралы –оқушылардың оқудағы нәтижесін бағалауда жаңа инновациялық тәсілдерді тиімді қолдану болып табылады. Мұғалімдердің бағалау дағдысының дамуы педагогикалық шеберлік деңгейін жетілдіруге мүмкіндік береді. Егер оқушы сабақта қызығушылықпен, ынтамен жұмыс істейтін болса, оқушы өз іс-әрекетін өзі бағалай алатын болса, онда сабақтың сапасы да артады, алға қойған мақсаттарға жетуге мүмкіндіктер ашылады. Мектепті дамытудың кез келген бағдарламасы түптеп келгенде білімнің сапасын арттыру мәселесіне бағытталған. Мен де курста оқу барысында «Оқыту үшін және оқу үшін бағалау» тақырыбы қызықтырды. Бұл тақырып оқушыларға баға қою біліктілігі мұғалімге қаншалықты қажет екендігі мені ойландырды. «5» не үшін, неліктен «4», неліктен «3» және «2» екенін оқушыларға түсіндіру қаншалықты маңызды. Мұғалім бағаның не үшін екенін түсіндірмей баға қоюға болмайды – бұл нәтижелі оқуға әкелмейді. Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынаста сенімсіздік туындайды. Сондықтанда бағалау да оқыту үшін болу керек. Қазақстандағы бағалау жүйесін талдай отырып, бізде бес балдық емес, үш балдық шкала деуге болады. Өйткені, журналға бір және екі бағалары қойылмайды . Нәтижесінде, үштік бағаның ауқымы кең болып отыр. Бағалау критерийлері көрсетілмеген жағдайда баға қою білімнің нақты деңгейін анықтауға мүмкіндік бермейді: дәлірек нені жақсарту керек, қандай мәселеге жұмыс істеу керек, бұл оқушыға қаншалықты деңгейде қажет.
Қазіргі уақытта оқушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау, білім нәтижесін анықтау Қазақстан мектептерінде өзекті мәселе ретінде қарастырылып жүр. Осы тұста мына сұрақтарға жауап ізделуде:
- Оқушының білім, білік дағдысы қалай бағалануы керек?
- Оқушы жетістігін бағалауда нені негізге аламыз?
- Оқушы жетістігі дегеніміз не?
- Жетістіктерді қалай анықтауға болады?
Осы уақытқа дейін оқушы білімі шынайы бағаланбағанын курс барысында көзімізді жеткіздік. Яғни, оқушы жұмысын өзара салыстыру арқылы өлшеп келгеніміз шындық. Оқу әрекеттерін осылайша бағалау нәтижесінде, оқушылардың сыни тұрғыдан ойлай алмайтындығына әкелді және алған білімін кеінен қолдана алмай, бәсекелестікке қабілетсіз болып отырғаны бәрімізге аян. Қазіргі таңда оқудағы жетістік деп отырғанымыз – білімнің құзырлылық ұстанымын жүзеге асыру құралы ретінде әрекетке негізделеген оқыту танымдық белсенділігі жоғары, кез келген тапсырманы орындауға қабілетті құзырлы тұлғаның қалыптасуы.
Оқушылардың білімдегі жетістіктерін бағалаудың басты мақсаты – оқу бағдарламасын игеру деңгейіне қойылатын талаптардың орындалуын анықтау болып табылады. Оқушылар өз жұмыстарын бағалау үшін параметрлерді, яғни табыс қадамдарын белгілеу қажет. Жұмыстарды бағалау талаптарын алдың- ала айқындап алатын болсақ, оқушылардың өз жұмысын «қалай»оындау керек екендігін біліп, табыс қадамына жетуге талпынатынын сабақ барысында көруге болады.Бұл сабақ үдерісіндеоқушылар жұмысының сапасын арттыра бастайды.Оқушыларға алдын – ала орындалатын жұмыстардың критерийлері беріліп, критерийлері балалармен бірге талқыланып отырса ғана өз нәтижесін береді.Біз бұны қалай анықтадық? Өзгеріс тобындағы топ мүшелерімен бірлесе отырып, сабақ барысындағы бағалау кезеңіндегі оқушы іс әрекетін бақыладық. Сабақ барысында оқушыларға өзін-өзі бағалау жұмысы тапсырылды.Оқушылардың іс-әрекеттерінен тұратын бағалау кестесін алдын-ала құрастырылды және түсіндірілді.Біздің байқағанымыз сабақ барысында өзін-өзі бағалау кесте көмегімен оқушылар өз әрекетерінің бұрынғы жұмыстармен салыстырғанда қандай денгейде болғанын анықтай бастады.Әр тапсырманы орындауда қандай белсенділік танытқандығы,қандай қорытынды жасай алғандығы,анықтама беруде өз жұмыстарын саралай бастады.Мұндай кері байланыс оқушылар өз білімін қалайша әрі қарай дамытуға болатынын,қалай жақсартуға болатындығын білуге мүмкіндік беріп,балалардың өзін-өзі дамытуға ынталандыруда мүмкіндіктері мол болды.
Ең маныздысы критериалды бағалауда оқушы өзін –өзі бағалауды үйреніп өз білімін артықшылықтары мен кемшіліктерін көре алады,әрі қарай –өзін дамытуда қалай жұмыс істеу керектігін түсінеді.
Қазіргі таңда әлемдік педагогика мойындаған бағалаудың алты қағидасы критериалды бағалау жүйесінде де кеңінен сақталады:
Маңыздылық
Бағалау үшін күтілетін нәтижелердің ең маңыздысын таңдап алу қажет,өйткені бағалауға уақыт,күш және басқа да ресустар шағындалады.
Дәлдік
Оқушылар меңгерген білім,білік,дағды қалай бағаланатының алдын-ала білу керек,бағалау құралы дұрыс тандау қажет.
Объективтік (Дәлелділік)
Бағалаудағы шынайылық,адалдық,дәлдікке нақты талаптар,критерийлер арқылы жетуге болады.
Оқудың ажырамас бөлігі
Егерде қандай да бір жатығуды (тапсырманы )орындайтын болсақ,бұл тапсырманы орындаудың ережелері де болуы тиіс,яғни олар нақты білім ,білік,дағды құндылықтарға үйретудің ережелеріне айналады.Егер біз белгілі талаптар бойынша оқушылардың жұмысын нақты әрі шынайы бағалаймын десек,онда оқушыларды осы талаптарды қолдануға үйретуіміз керек деп ойлаймын.
Жариялылық
Бағалаудың талаптары мен тәсілдері оқушыларға алдын-ала хабарлануы керек.Оқушылар қандай білім және олардың қалайша бағаланатындығын білуі керек.Яғни,мұғалімдер бағалау жүйесін алдын- ала ойластырып,оны оқушылар мен олардың ата- анасына түсінікті болуы керек.
Қарапайымдылық
Бағалау процесі қарапайым және ыңғайлы болуы керек.Осы тұрғыдан алғанда , бағалау талаптарын оқу үрдісіне бірден емес біртіндеп енгізуге болады.Бағалау мұғалімдер мен оқушылардың арасында сенімсіздік туғызбауы керек.
Білім сапасын бағалауда мектеп мұғалімінен кәсіби құзырлықты талап етеді. Білім сапасын арттыруда шығармашылықпен ізденсек болғаны.

ШҚО.Абай ауданы.Құндызды ауылы
Бірінші (ілгері) деңгейлік курстан өткен физика пәні мұғалімі В.Байбекова
Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Бастауыш сынып мұғалімінің кәсіби білімінің ерекшеліктері Білімді оқушыларды қалыптастырудың негізгі шарты біліктілік Эссе Ағылшын тілі сабағында жаңа технологияны қолдану Сапалы білім-Көшбасшылықта КРИТЕРИАЛДЫ БАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІНІҢ ТИІМДІЛІГІ Заманауи мектептің әдістемелік қызметіндегі инновациялық модель кәсіби шыңдалу-ұстаз міндеті Балабақшада сын тұрғысынан ойлау технологиясының әдістерін қолдану тәсілі Мектептің кәсіби желілік қауымдастығы – оқыту үдерісін жаңартуды

Бөлім: Статьи / Баяндама | Көрсетілім: 7571 | Қосты: NA | Ілмек сөздер: