Ұстаздар сайты u-s.kz Сайттың атауы www.u-s.kz
» » Алюминий


Тақырыбы: Алюминий
Сабақтың   мақсаты: Білімділік: Алюминий  элементінің периодтық  жүйедегі  орнын , 
табиғатта  кездесуі ,  алынуы,  физикалық ,  химиялық  қасиеттерін ,  қолданылуын , 
қосылыстары  туралы мəліметтерді   меңгерту .
Дамытушылық:  Оқушылардың  пəнге  қызығушылығын,  дүниетанымын, 
екідайлы    элементтер  жайлы  алған білімді  одан    əрі дамыту.
Тəрбиелілік : Топтарға  бөліну  арқылы шығармашылық  жұмысты қалыптастыру.   
Алюминийдің  тұрмыста  қолданылуын ,  алюминий   құймаларының  құрамымен   та -ныстыру ,  өмірдегі  маңызын  түсіндіру .
Сабақ  типі: Аралас.  Жаңа білімді  хабарлау .
Сабақтың  өтілу əдісі : топтық, сұрақ - жауап
Қолданылатын   көрнекіліктер:  электронды   оқулықтар,  периодтық   жүйе,  ке стелер ,  алюминий  қосылыстарының  жиынтығы,  бағалау парағы. 
Сабақ  барысы:  
I. «Қызығушылықты  ояту».   Үй-жұмысын тексеру.
Деңгейлік  тапсырмалар  орындау
1  деңгей
1. Кермек  сулар  дегеніміз ? (құрамында   гидрокарбонаттар   хлорид,  сульфаттар  
түрінде Ca  жəне Mg  тұздары  бар табиғи  сулар
2. Кальцийдің   физикалық   қасиеттері ( Кальций   күмістей   жылтыраған  ақ   түстес  
металл ,  өте жеңіл,  қатты,  созылғыш).
3. Кальций  қосылыстарда қандай  қасиет  көрсетеді? ( күшті тотықсыздандырғыш).
Кальцийдің  тотығу  дəрежесі  (+2).
2 –деңгей
1. Мына өзгерістерді жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазыңдар.
ВаО        Ва(ОН)2       ВаСІ2        ВаSО4
3 – деңгей
  34  г    натрий  мен  натрий  оксиді     қоспасын  сумен    әрекеттендіргенде 5,58 л  сутегі бөлінген     болса қоспа құрамындағы  натрий  мен      натрий оксидінің  массалық үлесін есепте.
Өздік жұмыс (тест түрлерімен жұмыс)
1. Ең  қатты  металл
А) темір              Б) хром         В)  мырыш
2. Хромның никельмен  құймасы
А) дихром           Б) нихром      В) метахромиттер 
3. Жер  қыртысындағы хромның  мөлшері
А) 0.03%               Б) 0.06%            В)0.3%
4. Хромның бай кен  орны
А) Жезқазған       Б)Ақтөбе            В)Қарағанды 
5. Пирофорлы  қара  ұнтақ
А) Cr2O3                Б) CrCI3                     В) CrO3 
6.Қиын  балқитын  күңгірт-жасыл  хром  оксиді
А) Cr2O3                 Б) CrО              В) CrO3
7.  Хромды  ашқан  химик
А)Д.Менделеев          Б) Л.Воклен     В)Ф.Гарбер 
8. Хром қышқылының  тұздары  қалай  аталады?
А)Хром  қышқылдары    Б)Дихром      В)Хроматтар
9. Дихроматтың  түсі
А)Қызыл,сары           Б)Көгілдір,сары       В)Ақшыл көк 
10. Хром  қай  топта орналасқан  элемент?
А) VIII                      Б) VII                    В)VI 
Есте сақтау тестісі
р/с Химиялық формула Есте сақта,  тап
1 CaCO3 * MgCO3.  
2 Fe2 О3
3 K2CrO4
4 CuSO4 * 5 Н2O
5 ZnS
«Ұлы есімдер» ойыны
1.Кальцийді кім ашты?           (1808ж ағылшын ғалымы Дэви)
2.Крокоит  минералының құрамынан алынған  металл хромды ашқан француз химигі  кім?
(Хромды 1797 ж. француз химигі   Л.Н. Воклен  крокоит  минералының құрамынан ашқан.)
3.Геология мен металлургияның негізін салған зерттеуші кім? (Георгий Агрикола)
4. Металдардың  белсенділік қатарын жасаған ғалым ?  (Н. Н. Бекетов)
II. « Мағынаны ашу ».  Жаңа сабақ 
Тақтада  бір  элементтің   атом   құрылысы  берілген ,  ойланып   бұл  қай  элемент 
екенін  табыңдар?         + 13 AІ    )   )  )    
                                                         2 8  3
  Aлюминий  элементі  III  топтың  негізгі   топшасында  орналасқан   элемент, 
сыртқы қабатында 3  электрон  болғандықтан ,  ол  қосылыстарда тұрақты  +3  тотығу  
дəрежесін көрсетеді.
      III топшаның  ішінде    ядро   заряды   жоғарлаған    сайын   атомның   иондану  
энергиясы  төмендеп,  элементтің   металдық  қасиеттері  артады.  Алюминий   металл ,  оның оксиді  мен гидроксидтері екідайлы    қасиет  көрсетеді.
      (Алюминий   атомының  электрондық   жəне  графиктік  формуласын  оқушы  
тақтаға  жазып  түсіндіреді.)
       Қалыпты    жағдайда   III  топша  элементтерінің барлығында бір дара  р   элек -трондары  болады.  Сондықтан   ол   химиялық  қосылыстарда  бір  валентті   болуы  
мүмкін.  Ал қозған  күйде сыртқы қабаттың  S-  ұяшығындағы жұп  электрондардың  
біреуі  көршілес    р-ұяшығына  көшуінің   нəтижесінде 3 дара   электрондар  түзіледі 
де ,  элементтің  қосылысындағы  валенттігі 3-ке  тең. 
Алюминийдің табиғатта кездесуі.
       Алюминий   латынның « алюмин»  ашудас  деген  мағына  береді .  Табиғатта 
ең   кең  тараған  элемент.  Табиғатта  таралу   жөнінен  үшінші  орында,  ал   металдық 
негізінде   бірінші  орында.  Жер  қыртысындағы  массасы 8,8%. Алюминийдің 
маңызды  қосылыстарына  алюмосиликаттар ,  боксит ,  корунд ,  криолит.
        Алюминийдің табиғаттағы маңызды қосылыстары
    Алюмосиликаттар            Боксит                         Корунд 
                                                   Al2O3*nH2O           Al2O3 –
                                                   Al2O3-30-60%      мөлдір  крис талдар         
 Каолинит                               Нефелин
Al2O3*2SiO2*2H2O       Na2O*Al2O3*2SiO2
    Ортоклаз  немесе  дала  шпаты                             Криолиттер
           K2O*Al2O3*6SiO2                                              Al F3*3NaF
                                                                                      Na3[AlF6]
  Алюмосиликаттар  дегеніміз  –  құрамында   Al,  Si, O2, сілтілік  жер металдарының  оксидтері  арқылы  түзілетін   тұздар .  Бокситтер-негізінен  гидратталған    AІ2O3  жəне қызыл  түс беретін   Fe2O3  тұратын  тау жынысы.  Боксит -тен  алюминий   алады . Қазақстанда  бокситтердің   белгілі   кен  орындары  бар,  олар  Қостанай  жəне  Ақтөбе  облыстарында  орналасқан .   Корунд – құрамында    Al2O3  бар өте қатты минерал.
Криолит-жасанды   жолмен  дайындалады ,  алюминий   металлургиясында  
қолданады .
-  Оқушыларға   топтар  бойынша  тапсырмалар  беру .
І топ :  Алыну  жолы
ІІ  топ :  Физикалық  қасиеті.
ІІІ  топ :  Химиялық қасиеті.
ІV  топ :  Қолданылуы.
І  топ :  Алыну  жолдары:  а)  зертханада  алу.  Алюминииді неміс химигі  Фридрих  Велер 1827  жылы алю миний   хлоридіне  ауа  қатысынсыз  сілтілік  калий , натрий   металдарын  қосып , қыздыру  арқылы алюминий  алған.  
AlCl3+3K    t    3KCl+Al
в)  Өнеркəсіпте алу жолы. 
а)  Аl2O3   электролиздеу  арқылы  металл   Аl –  ді   алуда 1880  жылы  американ 
инженер -химигі   Чарлз  Холл,  француз  химигі   Полл  Эру  криолитте  балқыған   
Al2O3 (t=1000oC) электролиздеу арқылы алған.
в)  Бокситтен  глинозем   алу,  глиноземнен   Аl  алу,  электрохимиялық   əдіс  
арқылы.
с)  Металл алюминийді 1825  жылы дат физигі  Ханс Кристиан Эрстед  электро-магнитизм аймағынан  электр  арқылы жəне алюминий  құймаларынан Аl  алған.
ІІ  топ :  Физикалық қасиеті                                                                     
                Жылу өткізгіштігі               Жеңіл,                             Sn-қатты, 
                      Cu –  төмен                  ρ=2.7 гр /см3              Fe-3 есе жеңіл
                                                                                                        Cu- жұмсақ  
электр  тогын  өткізеді  
 (Ag,Cu)                                                         Аl                      күмістей  ақ  
    Құйма  оңай тұзеді                                                                       созылғыш,  
                                                                                                                тапталғыш ,
                       tқ=2500oC                 tб=660oC   майысқыш ,   иілгіш                                           
III  топ .  Химиялық  қасиеттері:
Алюминий   белсенді   металл .  Электрокернеу  қатарында Mg-ден  кейін 
орналасқан .  Алюминий   атомының  сыртқы  қабатында 3 электрон   бар.  Реакция 
кезінде 3 е  беріп,  химиялық  қосылыстарда +3  тотығу   дəрежесін  көрсетіп ,  күшті 
тотықсыздандырғыш  болады.  Ал  металдың  беті   ауадағы  оттекпен   жанасқанда , 
лезде  тотығып ,  оксидті  қабықшамен  қапталады.Алюминий   бетіндегі  
қабықшаның   қалыңдығы  0,00001 мм,  ол   өте  берік,иілімді,созғанда   бетке  жабы-сып  тұрады.  Оксид қабықшасы  ауада бұзылмайды,жемірілуге тұрақты .
«Химиялық  қасиеттері » кестесі
Жай заттар  
4Al + 3O2         t       2 Al2O3
2Al + 3Cl2    t        2AlCl3
2Al + 3S      t        Al2S3
2Al + 3N2         t     2AlN3
4Al +3C       t    Al4C3
Күрделі  заттар  
2Al + 6 H2O  → 2Al ( OH )3 + 3H2
 2Al + 6HCl  → 2Al Cl3 + 3H2 
 2Al + 6NaOH + 6 H2O   t   2Na3[ Al ( OH)6 ] + H2
                                  Натридің  гексагидроксо алюминаты  
2Al + 3HgCl2              2AlCl3 + 3Hg
Алюминий  амальгамасы  
8Al + 3Fe3O4     t   9Fe + 4Al2O3
Бұл əдіс  металлотермия деп аталады
 
 І V  топ :  Қолданылуы. 
                                                        Алюминотермия
Тұрмыс бұйымдары ,  ыдыстар                              Жеңіл құймалар   (дюралюмин,                                               
                                                                                                    магналий,  силумин )                                                                         
Болат пен шойын қаптауға
 алитирлеуге.                                    АЛЮМИНИЙ                    Ұшақ,  жоғарғы 
                                                                                                        сапалы айналар
Автомобиль,  авиация.
                           Электрөткізгіш   сымдар,                    Күміс тəрізді  бояулар
                                ( кабельдер)                 
Сабақты бекіту кезеңі
ІІІ.  «Ой  - толғаныс»                                
     Графикалық диктант  «Иә  -  жоқ»
1. Aлюминий табиғатта таралуы  бойынша  І орын алады ? (жоқ)
2. Aлюминий атомының сыртқы қабатында 3 электрон  бар ( ия )
3. Aлюминий   бір изотопы  бар. ( ия )
4. Aлюминий сілтімен  артық  мөлшерде комплексті  тұз түзеді  ( ия )
5. Aлюминий құймалары  өте ауыр (  жоқ)
             1.Aлюминий белсенді  металл  ( ия )
             2.Aлюминий ауада тотығып  оксид қабығымен  қапталады ( ия )
             3.Aлюминий екідайлы  металл  ( ия )
             4.Aлюминий қоры Қазақстанда кездеспейді? (жоқ)
             5. A люминий ауыр металл  ( жоқ)
 1.Алюминотермия əдісін  Н.Н.  Бекетов ашты ( ия )
 2. A люминий қосылыстарда І валентті  ( жоқ) 
 3. A люминийге  конц.  салқын НNO3 əсер  етеді.( жоқ)
 4.  Aлюминий   тек қосылыс  түрінде кездеседі  ( ия )
 5. A люминийдің қайнау  температурасы 660оС тең ( ия )
             1. Aлюминий қышқыл  ,  сілтімен  де  əрекеттеседі? (ия )
             2. Aлюминий   электр  тогын  өткізбейді ( жоқ)
             3. Aлюминийді  бокситтен алады  ( ия )
             4. Aлюминий электрөткізгіштігі  жөнінен І орында ( жоқ)
             5. Aлюминий қосылысы зергерлік  бұйымдар жасауда қолданылады  ( ия )
Есептер  мен жаттығулар  орындау :
Есептер :  Шешуі:
    Бер:  ω(AlCl3)-5%                      Шешуі: 
     m( ер -ді )=40 г                          AlCl3+NaOH=Na[Al(OH)4]+3NaCl
      ω(NaOH)=0.2-20%                   m(AlCl3)=m(ер -ді )* ω=40*0.05=2 г              
     ρ=1.2 г/см3                                    υ (AlCl3)=m/M=2/133.5=0.015  моль
                                                           υ (NaOH)=4*υ (AlCl3)=0.06  моль 
   т-к: V( ер -ді NaOH)-?                  m(NaOH)=  υ*M=0.06*40=2,4г                        
                                                                 m(ер -ді NaOH)= m(NaOH)/ ω(NaOH)=2,4г/0,2=12г
                                                                    V( ер -ді NaOH)=m/  ρ=12г/1,2 г/см3=10мл.
Үй тапсырмасы: §38 8,9  есеп , 5-6   жаттығу.
Тұрақты  кермек  суды қалай тұщытады ? (сода  қосу )
CaH2       ( кальций  гидриді)
Уақытша   кермек   суды  қандай   əдіспен  тұщытады ? (Суды  кайнату  немесе  
сөндірілген  ізбес қосу )
Кальцийдің  жер қыртысындағы мөлшері қанша ? (3,6%)
Кальций   қосылыстарын  ата ( Мрамор - CaCO3;  доломит  -CaCO3 * MgCO3.  Фос-форит - Ca3(PO4)  апатит  -  Ca3(PO4)2 * CaF2   норвегия   селитрасы  немесе   кальций  нитраты  Ca(NO3)2.)
Zn3 (PO4)2
 ә) Zn →ZnCl2 →Zn(OH)2         K2[Zn(OH)4

Соңғы жарияланған материалдар тізімі
Металдар туралы түсінік
Металдар туралы түсінік
Металдардың физикалық және химиялық қасиеттері
Алюминий
Алюминий және оның қосылыстары.
№1 бақылау жұмысы
Негіздердің жіктелуі, алынуы, қасиеттері, қолданылуы
Натрий, қасиеттері, алынуы, қолданылуы
Атом құрылысы. Атом ядросының құрылысы. Изотоптар
Кальций және оның қосылыстары
Бөлім: Уроки / Химия | Көрсетілім: 9536 | Қосты: NA | Ілмек сөздер:
Информация
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Бөлімдер
История
открытые уроки по истории
Педагогика
открытые уроки по педагогике
Биология
открытые уроки по биологии
Информатика
открытые уроки по информатике
Математика
открытые уроки по математике
Физика
открытые уроки по физике
Химия
открытые уроки по химии
Разное
открытые уроки
География
Открытые уроки по географии
русский язык