Сабақтың мақсаты: 

1. Зар заман ақыны Шортанбай Қанайұлы туралы мәлімет беру..

2. Алған білімдерін тапсырмалар арқылы дамыту.

3. Мәтін арқылы адамгершілікке тәрбиелеу. 

Сабақтың түрі: жаңа сабақты түсіндіру

Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, тест.

Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық,  интерактивті тақта, тест.

Сынып: 9

Пән: Қазақ әдебиеті

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі.

Сұрақтар қою.

- «Әдебиет» сөзі қай тілден енген?

- Халық ауыз әдебиетінің түрлерін атаңдар.

- Жыраулар поэзиясының көшбасшысы кім?

- Бұқар жырау Қалқаманұлы қай ғасырда өмір сүрген?

- Үмбетей толғауларын атаңдар.

Жыраулар поэзиясына байланысты тест. 

І нұсқа

1. Жабық тест.

«Жыраулардың сөзі мақсатсыз айтылмайды. Не айтса да, көптің мұңы, көптің жайы айтылады». Кімнің сөзі?

А. Мұхтар Әуезов

Б. Оралхан Бөкей

С. Мұхтар Мағауин

2. Толықтыру тесті.

Сызықтың орнына тиісті сөздерді  жаз. 

Жыраулар поэзиясының өзекті тақырыбы  ______________  

3. Сәйкестік тесті.

Бірінші бағанға сәйкес келетін жауаптарды екінші бағаннан сызып не жазып көрсет.

А. Асан қайғы                                    1) ХҮІІ ғасыр

В. Доспамбет жырау                         2) ХҮІ ғасыр

С.Жиембет жырау                             3) ХҮ ғасыр

4. Ашық тест.

Берілген сөздер мен сөз тіркестерін реттестіріп, сөйлем құра. 

Үмбетей жырау, батырларды, елінің, болған, жырына, қорғаны, арқау, еткен.   

5. Анықтау тесті.

Бірінші бағандағы тапсырманың жауабын екінші бағанға жаз.

Тапсырма Жауап

Ауыз әдебиетінің дәстүрін сақтаушы, батырлық, тарихи, ғашықтық жырларды айтып таратушыны кім деп атаймыз?

 

6. Балама тест. «Иә», «Жоқ»

Бұқар жырау Баянауылда туып, Далба тауында дүние салған.       

А) ИӘ

Б) ЖОҚ   

ІІ нұсқа

1. Жабық тест.

«Бұл дүниеде не ғаріп?

  Ақ қалада бөз ғаріп,

  Жақсыларға айтпаған, -

  Асыл шырын сөз ғаріп». Кімнің сөздері?

А. Асан қайғы

Б. Үмбетей жырау

С. Бұқар жырау

2. Толықтыру тесті.

Сызықтың орнына тиісті сөздерді  жаз. 

Жоңғар қалмақтары қазақ жерін басып алу мақсатымен талай рет шабуыл жасаған. Сол шабуылдардың ең күштісі, ең үлкені   _________ жылы болды.   

3. Сәйкестік тесті.

Бірінші бағанға сәйкес келетін жауаптарды екінші бағаннан сызып не жазып көрсет.

А. Асан қайғы                                    1) «Айналайын ақ Жайық»

В. Доспамбет жырау                         2) «Бөгенбай өліміне»

С. Үмбетей жырау                            3) «Көлде жүрген қоңыр қаз»

4. Ашық тест.

Берілген сөздер мен сөз тіркестерін реттестіріп, сөйлем құра. 

Толғау  -, қамти алатын, үгіт, әлеуметтік, дидактикалық, ірі, өлеңдер, мәселелерді, заманындағы.   

5. Анықтау тесті.

Бірінші бағандағы тапсырманың жауабын екінші бағанға жаз.

Тапсырма Жауап

ХҮІІІ ғасырдың екінші жартысында хандық құрған Абылайдың тұстасы, Абылайдан жасы үлкен кім?

 

6. Балама тест. «Иә», «Жоқ»

Бұқар ел тағдырын, ел бүтіндігін, бейбіт өмірін, тәуелсіздігін өз жырына арқау еткен.        

А) ИӘ

Б) ЖОҚ   

Жаңа сабақ. 

        Қазақ әдебиеті тарихындағы ірі тұлғалардың бірі – Шортанбай Қанайұлы 1818 жылы Оңтүстік Қазақстан облысының Түркістан ауданында дүниеге келген. Ақын 63 жасында қазіргі Қарағанды облысының Шет ауданында қайтыс болды. 

        ХІХ ғасырдың орта тұсы мен екінші жартысында қазақ даласында орыс отаршылдығы күшейе түсті. Ел өміріне енген түрлі өзгерістер (ел билеу жүйесіндегі, жер мәселесі, сауда, тұрмыстық жайлар, т.б.) халықтың дәстүрлі өмір салтының, ынтымақ бірлігінің бұзылуына, ал отаршылдық саясаттың нығаюына қызмет етті. 

         ХІХ ғасырда өмір сүрген Дулат, Мұрат, т.б. ақындар да замана жайын отаршылдықтың зиянды кесірі деп қарап, ашына, түңіле күйіну сарынында жырлады. М.Әуезов бұл ақындарды «зар заман ақындары» деп атаған. 

Электронды оқулықпен жұмыс. 

Оқулықтан Шортанбай Қанайұлының шығармаларымен танысу. 

Сұрақтар

- Шортанбай ақын қандай кезеңде өмір сүрген?

- Шортанбай заман өзгерістерін қалаай түсінді және қалай жырлады?

- «Зар заман» толғауында Шортанбай заманды неліктен «Зар заман» деп атаған?

- Ақын заманының қандай өзгерістерінен шошынады, жиренеді?

3 топқа тапсырма беріледі. 

1-топ: Шортанбай Қанайұлының шығармаларына талдау.

Шығармадан үзінді Көркемдеуіш тәсіл

 

2-топ: Шортанбай Қанайұлының өмірі мен шығармашылығына қатысты күрделі 6 сұрақ құрастыру.

3-топ: Зар заман ақындары – Шортанбай мен Дулатқа Венн диаграммасы арқылы салыстыру жүргізу. 

 

Сабақты бекіту. 

- Топтастыру әдісі арқылы Шортанбай Қанайұлына анықтама береміз. 

Үйге тапсырма: «Зар заманнан» үзінді жаттау. 

Бағалау: оқушылардың белсенділіктеріне сай бағалау.