Зертханалық жұмыс №30

Тақырыбы:«Пішен таяқшасы бактериясының сыртқы көрінісін  қарау.

Сабақтыңмақсаттары:

1. Білімділік:оқушыларғажаңасабақтымазмұндау; олардыжербетіндегіеңалғашқытіршілікиелерібактерияларментаныстыру; Бактериялардыңқұрылыс, қоректену, көбею, таралуерекшеліктерімен, олардыңөсімдіктерденайырмашылығынтүсіндіру.

2. Дамытушылық:оқушылардыңөздігіментанып – ізденуіс-әрекетініңәдістерінбелгілібірдәрежедебелсендірілуінеталаптандыру; алғанбілімдерінісжүзіндекөрсетугеүйрету; білімгеқұштарлығыныңдүниетанымдылықкөзқарастарынқалыптастыру.

3. Тәрбиелік:санитарлық – гигиеналықбілім беру; салауаттыөмірсалтыныңұстанымдарынқалыптастыру.

Негізгіұғымдар мен терминдер: бактериялар – еңалғашқытіршілікиелері, прокариоттар, жасушақабықшасы, жасушақабықшасыныңжартылайөткізгіштігі, капсула, тұқымқуалаушылықақпарат, ДНҚ, ядро, талшықтар, кірпікшелер, аэробты, анаэробтыбактериялар, автотрофты, гетеротрофтыбактериялар, цианобактериялар (көк-жасылбалдырлар).

Көрнекілігі:«Тірітабиғатпатшалығы», «Прокариоттар», « Бактериялардыңпішіндері», « Өсімдікжасушасыныңқұрылысы», кестелері.7 сыныпқаарналғанэлектрондықоқулық.

Сабақтыңтипі:аралассабақ.

Сабақтыңтүрі:жаңатақырыптымеңгеру.

Сабақтыңбарысы:

I. Ұйымдастырукезеңі. 

Сәлемдесу. Оқушылардыңқұрал – жабдықтарын, сабаққадайындығы мен қатысуынтексеріп, сабақтыңмақсатыментаныстыру.

II.Білімінтексеру. 

Сұрақ – жауап.

1.Ағзалық тіршілікәлемінешетопқабөлінеді?

2.Вирустар қайтопқажатады? Вирус дегеніміз не?

3.Ядро дегеніміз не? Оныңатқаратынқызметіқандай?

4. Бактериофагтартуралыкестебойыншаайтып беру.

5. Вирустардыкімашты?

6. Вирустартудыратынаурулардысипатта.

III.Жаңасабақжоспары. 

Әдісі:әңгімелеу, пікіралысу, кестелер, электрондықоқулықарқылыкөрсетіп, түсіндіру.

Мұғалім: 

- Бактериялар – Жербетіндетіршілікететінөтекөнеағзалар.

Алғашқыбактериялар 13 миллиард жылбұрынпайдаболған.

- Сендербілесіңдербактериялар, көк — жасылбалдырларбытыранықтардүниесінежатады. Олар – прокариоттар.

- Бұлненібілдіреді? (оқушыларжауапбереді) Бактерияларда ядро болмайды, оларядросыздар, немесеядроғадейінгіағзалар.

3.Бактериялардың құрылысынкестеденкөрсетуарқылытүсіндіру:

2)Бактериялардыңашылутарихы.

4) – Микробиология ғылымыненізерттейді?(оқушыларжауапбереді) – көзгекөрінбейтін, ұсақтіріағзалардыңқұрылысын, қасиеттерін, пайдасы мен зиянынзерттейді.

5) – Бактериялардыңпішіндерін, көбеюін, тіршілігінэлектрондықоқулықтың “Бактериялар’’ тақырыбынанкөрсетіп, тыңдату. 

6) Бактериялар

аэробтыанаэробты

7) Қоректенуі.

 

Автотрофты Гетератрофты

фотосинтездеуші хемосинтездеуші паразиттер сапрофиттер

жасыл, пурпур,

күкірттібактериялар темірбактериялары,

азоттыбактериялар ішсүзегі, вибриондар,

сіреспетаяқшалары Шірітубактериялары, ашытубактериялары.

- Сонымен, тірітабиғаттабытыранықтардүниесініңдүниетармағы – бактериялардепаталады. Ядросызағзалар – прокариоттар.

IV. Білімінбекіту. Білімінбекітуүшінзертханалықжұмыстыорындау.

зертханалықжұмысты №30

Пішен таяқшасы бактериясының сыртқы көрінісін  қарау.

Мақсаты:микроскоп  арқылы пішен таяқшасын қарау; оның пішініне назар аудару.Өз бетінше тәжірибе жасай білуге дағдылану.

Құрал – жабдықтар мен материалдар:микроскоп, колба, мақта,заттық және жабын шыны,сапты ине, шыны, шөп,стакандар.

Жұмыс барысы: 1.Тәжірибе жүргізгенге дейінгі іс-әрекеттер.

Аздаған шөпті суы бар колбаға сал, мақтамен тығындап жап және 30 минут бойы кайнат,осы кезде пшен таяқшаларынан басқа,барлықбактериялар өледі.                                                                               Сүзілген тұнбаны ал және ерітіндіні бірнеше күнге бөлме температурасындағы жылылықта қалдыр.Жақын арада пішен таяқшаларының көбейетіндігі соншалықты, ерітіндіні қабықтар (пленка) басып кетеді.                                                                                                                                                         Заттың шыныға бір тамшы су тамыз.Инемен пішен таяқшалары жабылған қабықшадан (пленкадан) сынама ал.Сынаманы сумен араластыр, жабын шынымен жап және микроскоп арқылы қара.Осы тәжірибенің қорытындысының суретін салып және оны сипатта.

 

2.Пішен таяқшасының мысалында бактериялардың пішіндері мен құрылысы бойынша жалпы қорытынды жаса.    __________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

 

Мұғалімалдын ала зертханалықжұмысқаарналғанматериалдыдайындапқоюғатиіс.

Дайындаубарысы:

1. Пішентаяқшасыналуүшін, біразпішенқалдықтарынсуы бар колбағанемесешыныыдысқасалып, ауызынмақтаментығындап, 30 минут қайнатукерек. Алынғанқайнатындынысүзіпалып, жылыжергеқояды. 3-4 күнненкейінсұйықтықтыңбетіндекілегейқабатытүзіледі. Ол –пішентаяқшалары.

2. Тұздалғанқиярсуыныңбетінде, жылқықиынанжасалғантұнбадасапрофиттібактериялардыкөругеболады. Жылқықиынбірлитрлікшыныыдысқасалып, су құйыпжылыжерге (+25-26) қояды. Бірнешекүнненкейіннешетүрлібактериялартүзіледі. Бациллалар, спириллалар, коккілер.

3. Шірігенбұршақтұнбасындайындаймыз. Оданқозғалатынбактериялардыкөругеболады. Шыныыдысқабіразбұршақты 2-3 қабатқылыпсалып, су құямыз. Су тұқымдытүгелжауыпжатуыкерек. Ыдыстыжауып, жылыжергеқоямыз. 4-5 тәуліктенкейінбетіндесілемейліқабатпайдаболады.

V.Қорытынды. 

Бактериялардыңнегізгібиологиялықерекшеліктері: 

• Біржасушалыәртүрліпішіндіағзалар.

• Денесісілемейліорганикалықзаттантұрады.

• Жасушақабықшасыныңөткізгіштікқабілеті бар.

• Жасушаорганоидтарыболмайды.

• Аэробты, анаэробтытүрлері бар.

• Бөлінуарқылыкөбейеді.

• Қолайсызжағдайларда спора түзеді.

• Мутацияғабейімді.

• Әртүрлі орта жағдайларынабейімделген.

VI.Үйтапсырмасы. 

§ 3Деңгейлітапсырмалардыорындау, терминдердібілу.

Есеп: 1 ауадақанша бактерия барынесептеу. Егер, 1, теңізауасында 1 бактерия, қаласаябағында 400 есекөп, қалакөшесінде 12 есесаябақтан, желдетілгенбөлмеде 56 есеқалакөшесіненкөп, ал мал қорада 7 есежелдетілмегенбөлмеденкөп.

Биологияғақызығушылығы бар оқушыларғаарналғантапсырма:

Күндетамақалдындақолдыжуукеректігіндәлелдейтінтәжірибе.

Бактерияғаарналғанқоректік орта: Картоптыңбіртүйнегіналып, жуып, тазалап, екігебөліп, 2-3 сағат 1 ас содасынасалыпқоюкерек. Одан оны пісіріп, тілімдейді. Тілімдерді Петри ыдысынасүзгіқағазыныңүстінесалады. Осы жасалғанқоректі 3 ыдысқабөліп салу керек. 1-ші ыдыстағыкартоптыжуылмағанқолменұстап; 2-ші ыдыстағынысабынсызжуылғанқолмен, ал 3- шіыдыстағынысабынменжуылғанқолменұстап, Петри ыдыстарынжарығыбәсеңжылыжергеқояды. Осы тәжірибеніңнәтижесін 2-3 күнненкейінтексеріп; кішігірімбаяндамажасау. Келесісабақтамикроскоптанкөрсетіп, қолдыүнемісабындапжуукеректігінескерту