Ұстаздар сайты u-s.kz Сайттың атауы www.u-s.kz
» » БАСТ АУЫШ СЫНЫПТА ОҚУШЫЛАРДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ


БАСТ АУЫШ СЫНЫПТА ОҚУШЫЛАРДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ
БАСТ АУЫШ СЫНЫПТА ОҚУШЫЛАРДЫ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖАТТЫҒУЛАР АРҚЫЛЫ ДАМЫТУ
Жетписбай И.Е А.Ермеков атындағы жалпы орта білім беру мектебі
Мектептегі оқыту үрдісінің негізгі мақсаттары-баланың білімді игеру кезінде ойлау қабілтеін қалыптастыру, сол арқылы таным әрекетін белсендіріп, жан-жақты жеке түлғаны тәрбиелеу.
Оқытудың мақсаты оқуйіыларга білім беру гана емес, сонымен бірге олардың ойлау қабілетін дамыту және белсендіру оқушылардың білімді, дагдыны меңгеру үшін, болашақта танымдық және тәжірибелік іс-әрекетке оқушыларды дайындау қажетті шарт болып табылады.
Әлемді психолого-педагогикалық әдебиеттерде адамның ойлауын дамытатын мәселелерді А.Н.Монтьев, С.П.Рубинштейн, М.В.Занков т.б атақты галымдар теориялақ түргыдан қарастарыган.
Ойлау дегеніміз-ақиқат дүниені өзара барлық байланыс қатынастарымен сәулендіретін, миымызда жалпылай және жанама түрде сөз арқылы бейнеленетін процесс. Балалардың ойлауын дамыту туралы М.Жүмабаевтың сөзімен алсақ: «Ойлау жанның өте бір қиын, терең ісі. Жас балаға ойлау тым ауыр, сондықтан басқыштап іс істеу керек. Оқулықтагы берілген тапсырмалар, суреттер баланың жанына дүрыс әсер ететіндей, оқушының оқуға, білімге деген ынта-ықыласы, қүштарлығы болуы керек».
Логикалық ойлаудың ерекшелігі-қорытындылардың қисындылығында, олардың шындыққа сай келуінде. Логикага түскен қүьбылыс түсіндіріледі, себептері мен алдарлары қатесіз анықталады. Үгымдар арасындагы байланыстар мен қатынастар логикалық ойлау жолымен ашылады. Бүл байланыстар мен қатынастардың дүрыстыгын теріске шыгаруға болмайтыны пікірлерді көрсетіледі.
Психолог галымдар: Н.Н.Поспелов, Ю.А.Петров, А.Н.Леонтьев, «логикалық ойлау» үғымына нақты анықтама берген. Олардың пікірінше «логикалық ойлау» дегеніміз логика заңдылықтарын пайдалан отырып ой- пікірлерді, түжырымдарды қолдануга негізделген ойлаудың бір түрі.
Оқушылардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту жөнінде А.В.ЗапорожецД.Н.Венгер , И.С.Якиманская еңбектері жарық көрді.
Жоғарыдағы авторлардың пікірлерінше «Логикалық ойлауды дамыту» дегеніміз:
барлық логикалық ойлау операцияларын (талдау, жинақтау, салыстыру, жалпылау, саралау) арнайы жүйелі түрде қалыптастыру ойлау белсенділігін, өзбеттілігін дамыту
«Логикалық ойлау-логикалық сөйлеудің негізі, ал мүны- логикалық сөйлеуді үстаз дамытуга тиіс» деп көрсетті К.Д.Ушинский.
Қазіргі кездегі оқытудың басты талаптарының бірі - оқытудың сапасын арттыру. Бұл сабақ формалары мен әдістерін, мазмұнын жетілдіру, оны эдістемелік, танымдылық, білімділік, тәрбиелік жаңа сапалы деңгейгекелтіру деген сөз. Мүның ұтымды бір жолы сабақ процесінде дидактикалық ойындарды тиімді пайдалану. Ол сабақтың эсерлігін, таратымдылығын арттырып, оқушының танымдылық белсенділігін, ынтасын күшейтеді. Мектеп реформасы талаптарына сай балаларды алты жасынан бастап оқытуды дидактикалық ойындардың маңыздылығын бүрынғыдан да арта түсті. Бүл жастағы балалар үшін ойын-оқу, еңбек әрі тәрбие қүралы. Ойын арқылы баланың өз табиғатына, еліне, өзін қоршаған ортаға деген сүйіспеншілігі артып, оған деген көзқарасы қалыптасады.
Ойын балалар сабақта зерігіп, шаршаған кездер де, сергіту мақсатында ғана емес оларға берілген негізгі үғым, түсініктерді берік меңгерту мақсатында жүргізіледі. Ойын арқылы оқушы өздігінен жүмыс істеуге үйре^еді, ойлау қабілеті дамиды, өздігінен қортынды жасай білуге машықтанады. Бастауыш сынып мұғалімдері педогогикалық ғылым жетістіктерін, эдістеме негіздерін жан- жақты меңгерумен қатар, психологиялық ерекшеліктерінде жете білуі шарт.
«Бірден-бір оқушылардың сабаққа ынтасын арттыратын құралдың бірі,-деді К.Д. Уминский,-дидатикалық ойындар.» Ол «сабаққа ойын элементтерін қолдану оқушылардың білім алу процесін жеңілдетеді жэне жемісті болады» деп атап айтып кетті.
Дұрыс үйымдастырылган ойын - деп көрсетті психолог В.В. Давыдов-балага өмірге қажетті көп нәрселерді үйретеді. Ойынның аз ғана уақытында баланың жаңа психологиялық жағдайы өзінің ойын мазмүнына қарай көрінеді.
Ойында балалар тек қана дүрыс бағыт және лидер болуға жағдай туғызып қана қоймай, өзімен бірге жолдастарын да бақылап жэне багалай білуге үйренеді. Олардың қимыл іс эрекеттері, нақты және еркін әрекет етуі олар^цың терең ойлауын, батыл, көлемді қиялдауын ойын барысында әбден көруге болады.
С.Т. Щацский «Ойын бүл балалық шақтың өмірлік лабараториясы, адамзат өміріне балалық шақтың таза атмесфорасын, өмірінің мәнін беретін онысыз адамзат өміріне керексіз кезі.
¥лы педогоктардың және пеихологтардың дидактикалық ойындар туралы айтқан үшқынды еңбектеріне сүйене отырып Т.К. Жигалкина бастауыш мектептің сыныптарына арналга математикадан дидактикалық ойындар мен қызықты тапсырмалар жинагын шыгарды. Бүл мүғалімдерге арналган қүралда оқушылардың танымдық қабілетіне қарай ойындары топ-топқа жіктеп, олардың өткізудің әдістемелік нүсқауларын келтірген. Қүралдагы материалдар балалардың математикаға қызығушылыгын арттыруга себін тигізеді. Ойын эрекеті естіу, ойлау мен қиялдауына барлық таным процесіне әсер тигізеді. Ойын баладан зейін қоюга, есте сақтауга, тез ойлауды және ойлануды кездейсоқ жагдайларда қалай әрекет етуді, басқалар түсінетіндей етіп әрекет жасауды талап етеді. Дұрыс таңдап алынған жэне жақсы үйымдастырылган ойындар оқушылардың жан-жақты дамуына, денсаулығының мықты болуына эсер етеді, өмірге қажетті, оқуга пайдалы сапалары мен дагдыларын таңдап алуга өте зор көмегін тигізеді.
Бастауыш сынып баланың логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі деп есептеледі. Өйткені логикалық ойлау кейініріек бейнелік ойлаудың негізінде қалыптасады, ауқымы кеңірекмәселелерді шешуге ғылыми білімдерді меңгеруге мүмкіндік береді. Әйтседе бүл баланы қайткенде де, неғүрлым ертерек логикалық «жолға» шығару дегенді көрсетпейді. Біріншіден, ойлаудың логикалық логикалық формаларын игерудің өзі ойлаудың логикалық жетілген бейнені формалары ретінде игерілмейінше, толық қүнсыз күйде қалып отырады. Дамыған көрнекі формалары ретінде игерілмейінше, толық қүнсыз күйде қалып отырады. Дамығанкөрнекі формалары ретінде ойлау баланы логика табалдырығына жеткізеді. Екіншіден, логикалық ойлауды игеріп болғаннан кейін, бейнелік ойлау өзінің мәнін ешбір жоғалтпайды.
Жаңа буын математика оқулығының басты ерекшеліктерінің бірі-оның әрбір сабаққа лайықталған материалы, негізінен алғанда, төрт текті жаттығулардың тобынан түрады. Солардың бірі-балалардың шығармашылық іс-әрекетке бейімдеу мақсатын көздейтін, оқулықта жасыл түсті қоршауға алынған шығармашылық жаттығулар. Бүрынғы оқулықтардың ешқайсысында жаттығулардың осындай тобы қарастырылмағандықтан, қазіргі мектеп тәжірибесінде шығармашылық жаттығуларды орындаумен байланысты оқушылардыңіс-әрекетін үйымдастыруда үлкен қиындықтар туындап отыр.Оқушылардың шығармашылық жаттығуларды орындау икемділігін бағдарлама талаптары деңгейінде қалыптастыруда айтарлықтай кемшіліктер мен олқылықтар орын алуды.
Математикалық білімді жаттығулар орындау негізінде игеру мәселесіне ғылым тарихында үлы жаңалықтар ашқан атақты ғалымдар да жоғары баға берген. Мәселен, үлы ағылшын ғалымы И.Ньютон жаттығулардың теорияға қарағанда, көп нәрсеге үйрететіндігіне назар аударған.
Жаттығулар алуан түрлі болады және олар, ең алдымен, оқу пәнінің математикалық мазмүнындағы тапсырмаларды түсінеміз. Басқаша айтқанда математикалық жаттығуларды қүрылысы жағынан мысалдар, есептер, логикалық жаттығулар, есеп қүрастырумен байланысты жаттығулар т.с.с. деп бөлуге болады.
Қазақстан Республикасы бастауыш білімнің мемлекеттік стандартына сәйкес, математикалық білімнің жаңа мазмүны біртекті емес және әр түрлі екі деңгейлі қамтиды. Олар міндетті және мүмкін деңгейлер.
Шығармашылық жаттығу-бүл нақты мәні берілмеген, есепті шартты математикалық заңдылықтар арқылы орындау.
Шығармашылық тапсырмалар оқушылардың жаңа бір нәрсені ашуы, яғни оқушы өзін белгілі бір жаңалықтардың авторы ретінде сезінеді. Бүл оған белгілі бір пән төңірегіндегі қызығушылығын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Яғни, оқушыны өзіне тарта, баули түседі.
Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға бағытталған стандартты емес тапсырмаларды шығармашылық жаттығулар деп атаймыз. Сондықтан шығармашылық жаттығуды үдайы жүргізе отырып біз
оқушылардың тек пәнге деген қызығушылығын ғана емес, логикалық ойлауын да дамыта аламыз.
Мектеп тәжірибесінде шыгармашылық жаттыгулар үздіксіз орындалмай жатқандыгы белгілі. Кейбір мүгалімдер шыгармашылық жаттыгу міндетті деңгейге жатпайтындықтан оны орындамайды, орындағанымен сабақ соңында асыгыс шешіун оқушыларға жалпылама айтқыза салады, яғни талдау жүргізілмейді. Балаларда ой операциялары толық жүргізілмегендіктен логикалық ойлаудың даму деңгей төмен болады. Ал оқушылардың логикалық ойлауын дамытудың бір жолы-шығармашылық жаттыгуды жүйелі орындату.
Сыныптагы оқушылардың білім деңгейі бірдей емес. Олардың ішінде математиканы сүйіп оқитын, оган деген ынтасы зор оқушылар да бар. Оларды жеңіл, бірыңгай жаттығулар орындау жалықтырады. Сондықтан мүгалім оқушыларға міндетті емес тапсырмаларды үнемі орындатып отыруы тиіс.
Оқушылардың логикалық ойлауын дамыту үшінҮ
- есепті, жаттығуларды талдай білу іскерліктерін қалыптастыру;
- сызба графиктік модель бойынша есеп обьектілерінің арасындагы байланыстарды түсіндіру;
- Есептегі нақты заттарды оның моделімен ауыстыру;
- Пәнге деген қызығушылығын, сүйіспеншілігін арттыру;
- Сыныпқа дүрыс психологиялық жағдай орнатуга мүмкіндік тугызу.
Оку процесіндегі осындай іс-әрекеттердің арқасында қоғам талап етіп
отырган шығармашылық қабілеті жоғары, өз ойын жүйелі де ашық
айта алатын, қогамга еркін сінетін, өндіріске белсене араласатын
азамат қалыптасады.
Әдебиеттер тізімі:
1. Сейдахметова А. Даярлық сынып оқушыларының логикалық ойларын дамыту жолдары // Бастауыш мектеп, 2000, №8,9
2. Ильина Т.А.Педагогика-Алматы, 1977-454 бет
3. Қазақстан Республикасы бастауыш білімінің мемлекеттік стандарты-Алматы, 2003-135 бет
4. Сабыров Т.С. Оқушы жастардың танымдық әрекетін арттырудағы оқытудың әдістері мен формалардың дидактикалық жүйесін тиімді қолдануга мүгалімді даярлаудың теориялық негіздері: п.г.д...дисс.13.00.01-Алматы, 1966-278 с
Соңғы жарияланған материалдар тізімі
география пәнінен есептер шығарудың жолдары
ОҚУ ҮРДРІСІНДЕ ҚОҒАМДЫҚ ПӘНДЕРДІ МЕҢГЕРУ БАРЫСЫНДА, КРЕАТИВТІ БАҒАЛАУ ҮРДІСІН ПАЙДАЛАНУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ.
Ауылым – алтын бесігім
Бастауыш сынып оқушыларын өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру арқылы математика пәніне бейімдеу
Математика әлемі
Ақпараттық - коммуникативтік технологияның пайдалануымен бастауыш буын, пәндеріндегі тапсырмалар
Қызықты математика әлеміне саяхат
Деңгейлеп оқыту технологиясы
Бастауыш сынып оқушыларын шығармашылыққа баулу
нарықтық қатынастар және ақша
Бөлім: Статьи / Ұстаздарға | Көрсетілім: 2545 | Қосты: NA | Ілмек сөздер:
Информация
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Бөлімдер
Ұстаздарға
Ата-аналарға
Біздің мектеп
Баяндама
Эссе
Оқушыларға
Конкурс ең үздік шығарма
Ең үздік шығарма конкурсына арналған. Шығармаларды осы жерде жазамыз