Мақсаты: а) Оқушылардың организмнің автотрафты қоректену тәсілі ретіндегі фотосинтез туралы ұғымын одан әрі дамыту.Фотосинтездің жарық және қараңғы сатыларының арасындағы байланысты көрсету.

Фотосинтез процесінің маңызын түсіндіру.

ә) Оқушыларды шығармашылық ізденіске баулу, ойлау қабілетін дамыту. 

б) Ізгілік пен жомарттыққа, табандылық пен алғырлыққа, туған өлке табиғатын бағалауға, қоршаған ортаға жанашылдық сезіммен қарауға үйрету.

Түрі: Жаңа сабақты меңгерту.(тірексызбалар арқылы)

Әдісі: Сызбанұсқалар арқылы, Венн диаграмасы, ассоциалық аймақ, шығармашылық ізденіс арқылы жұмыс жүргізу.

Көрнекілігі: кестелер, жасуша құрылысы, хролопласт құрылысы, бөлме өсімдіктері, жеміс-жидектер.

Сабақ барысы:

I. Ұйымдастыру бөлімі:

II. Үйге берілген тапсырмалар арқылы білімдерін анықтау.

Бүкіл жануар әлемін және адамзатты энергиямен, азықпен және оттек газымен қамтамасыз ететін фотосинтез үрдісі-Фотосинтездің құпиялары өте көп. Ол-АТФ синтезінің көзі. Ал синтез және ыдырау үрдістері метоболизмге тікелей қатысты. Ендеше зат алмасу  туралы білімімізді ортаға салайық.

                  Жалпы сыныпқа сұрақ.

1. Метоболизм дегеніміз не?

2. Метоболизм сатыларын ата?

3. Катоболизмді басқаша қалай атауға болады?

4. Ассимиляцияға қажетті энергия қайдан алынады?

5. Диссимиляция нәтижесінде түзілетін заттарды атаңыз?

Берілген сұрақтарға сызбанұсқа (ретінде) түрінде жауап береді. (Сызбанұсқаны жалғастыру) 

             Метоболизм

                                                                       Рибос. Энд. торда

     Майлар, көмірсулар, ақуыз                  Ср ерм    гармондар

          

   Май қышқылы, манос алшық

   Су көмірқышқыл           газы                           НАДФ, АТФ

III. Жаңа сабақ.

   Жоспар: 1. Фотосинтезге сипаттама.

                  2. Хлоропласт, оның фотосинтездегі рөлі 

                  3. Афтотрафты және гетеротрофты жасушалар

4.Фотосинтездің сатылары.

1)Шығармашылық ізденіс.

1-тапсырма: төменгі сыныптар фотосинтез туралы білімінді пайдаланып, фотосинтезге сипаттама беріледі. 

1-оқушы: Төменгі сыныптарда алған білімдерін еске түсіріп, фотосинтезге қысқаша сипаттама беріп өтеді.

2-тапсырма: Фотосинтез үдерісінің жиынтық теңдеулерін жаз, сызбанұсқа түрін сыз.

2-оқушы: Фотосинтез үдерісінің жиынтық теңдеуін жазып, сызбанұсқа түрінде бейнелейді.

        6СО2+6Н2О----С6Н12О6+6О2

                     фотосинтез

Күн энергиясы АТФ органикалық заттар

                     тыныс алу

өсу, даму т.б.

3-тапсырма: Хлоропластың құрылысын түсіндір. Сурет

3-оқушы: фотосинтез үрдісі хлоропласта жүреді, сондықтан, мен хлоропласт құрылысына тоқталып өтейін.

(Хлоропластын құрылысын түсіндіреді) 

4-оқушы: Венн диаграммасын пайдаланып

4-тапсырма: автотрафты, гетеротрофты ағзаларды салыстыру.

                                      Ағзалар

 

              Автотрофты гетеротрофты

5-тапсырма. Тәжірибелік жұмыстар.

Топтық тәжірибе жасау арқылы өсімдік жасушасындағы хлоропласты табу.

1) Өсімдік жасушасындағы хлоропласт

2) Фотосинтез тек жарықта жүретінің дәлелдейтін тәжірибе

6-тапсырма:

1) Айтып жатқан мәліметтер мен деректерді күрделендіріп, фотосинтез үрдісін тереңірек талда. 

Фотосинтез үрдісі

 

              Жарық фазасы                                            қараңғы фазасы

 

1) Атф синтезі     химия                  моносахарид

                                           Осмос                   дисахарид   

Үрдісі        полисахаридтер түзіледі

 

2)Суфотолизі

3)НАДФ-Н синтезі

2) Фотолизі туралы түсінік бер.

Оқушы: Су фотолизі фотосинтездердің жарық фазасында жүреді. Ол дегеніміз судың ыдырап  Н+ және О2 атмосфераға бөлінуі. Бұл реакцияны жүру механизмін Роберт Хилл дәлелдеді және Хил реакциясы деп аталады.

7-тапсырма:

 Ассоциациялық аймақ 

 

Дәрі дәрмек                    О2     Температура                         Су                              

 

Минералды заттар                              фо                               Дәрумендер

 

Хлорофилл  дәндері                   Органикалық заттар      СО2

 

Бүгінде өсімдіктерден 20 мыңдай зат өндірімді екен, олардың барлығына фотосинтез үрдісінің қатысы бар. Фотосинтез үрдісінің нәтижесінде өсімдік әлемі жылына 450 млрд. т органикалық зат синтездейді. Осы синтез реакциясына 600 млрд. т . СО2 жұмсалады. 

Бір га орман 1 сағатта 2 кг СО2 жұтады. Жасыл өсімдік әлемі жылына 460 млрд. т . СО2 бөледі.

2) Ол тек ауа-райының бір қалыптылығын реттейді.

Егер О2 болмаса 1-тәулікте биосфера t-сы 2000 дейін әкетеді. Күндіз 100-1200 С ыстық, ал түнде 80-1000  С болады.

 

 

Бор Азот

 

марганец Фосфор

 

Кобальт Алтын күміс Калий

                    Мыс Вольфрам Темір

Сурет

8. Жапырақ туралы қысқаша мәлімет беру.

Оқушы: Жапырақ фотосинтездің жүррегі. Олар алуан түрлі және ерекше. Африкадағы рафил пальмасының жапырағы 12-метр, биіктігі-15 метр. Бразилия пальмасының жапырағының сабағы 5-6 метр, тақтасының жалпақтығы 15м, ұзындығы 25м.

Оқушы: Жеміс-жидектер де фотосинтез үрдісінің жемісі, әрқайсысының өзіндік дәмі бар, олар көмірсулар, мысалы: сахароза, фруктоза. Т.б.

Биологиялық диктант

...........-тер фотосинтез үрдісі өтетін негізгі органойд. Фотосинтез үрдісі нәтижесінде энергия ............... және ....... түрінде синтезделеді. Ал ол энергия біздің .......-ге жұмсалады. Фотосинтез үрдісі.фазасы және ...........фазасы тұрады.

V.Қорытындылау:

Оқушыларға таратылған сөздер арқылы бүгінгі сабақты сол сөз арқылы түйінді етіп ойын айтып қорытындылайды. Мыс: Фотосинтез, күн энергиясы,  СО2Н2О, ақуыз, О2, органикалық заттар т.б. Әр оқушыға беріледі.

  Фотосинтез үрдісінің негізі азық-түлік. Олай болса азық-түлік туралы мақал-мәтелдер айтып жіберелік.

Мақал-мәтелдер айту.

  VI.Бағалау 

  VII .Үйге тапсырма беру