Сабақтың тақырыбы Жұмыр құрттарға жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты: Жұмыр құрттар типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктеріне жалпы сипаттама беру.

Білімділік: Оқушыларға  жалпақ құрттарды естеріне түсіре отырып,жұмыр құрттар типіне жататын жәндіктерге  түсінік беру.

Дамытушылық:. Жаңа сабақтағы басты мәселеге назарын аударып,жеке тұлғаның  ойлау және есте сақтау қабілетін жетілдіріп,шығармашылық ізденісін дамыту

Тәрбиелеу:

Сабаққа өз еркімен белсене араласуы,білімдерін көрсете алуға ықпал ету,жауапкершілікке,өз бетімен еңбектенуге,өзін-өзі басқаруға үйрету.

Сабақтың типі: Жаңа ұғымды қалыптастыру

Сабақтың түрі: кіріктірілген сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндірмелі.

Пәнаралық байланыс: медицина.

Сабақтың көрнекіліктері: интерактивті тақта, құрттар.

Сабақтың    барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі:

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ.Жаңа сабақты меңгерту

ІV.Сабақты қорытындылау.

V.Оқушыларды бағалау.

VІ.Үйге тапсырма беру.

І.Ұйымдастыру кезеңі:

• Оқушылармен амандасу.
• Сыныпты түгендеу.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру

1. 1.Суретке қарап жануарларды ата:
2. Тип неліктен жалпақ құрттар деп аталады, бұлардың негізгі ерекшеліктері неде?
3. Жалпақ құрттардың ішекқуыстылардан айырмашылығы қандай?
4. Жалпақ құрттар қалай көбейеді, олардың даму айналымы қалай жүзеге асады?

ІІ. Сөзжұмбақ

1. Жалпақ құрттардың ас қорыту мүшесінің бір бөлігі.
2. Еркін жүзіп қимылдайтын, жалпақ құрттарға жататын кірпікшелі құрт.
3. Зоология ғылымының құрттарды зерттейтін саласы.
4. Жаңа жүйе.
5. Денесінің үшінші қабаты

ІІІ. Жаңа сабақты меңгерту.

Тыныс алу және қантарату жүйесі болмайды. Жүйке жүйесі жалпақ құрттарға ұқсас. Сезім мүшелері өте нашар дамыған.

Жіпшеқұрт-өсімдік тамырында ауру  тудыратын паразит жәндіктер. Шаруашылыққа зияны көп.

Мөлшері 1 мм-ден аспайды. Ол балық жейтін тірі ағзаны зақымдайды. Ол адамның, мысықтың, иттің шошқаның ішек –қарнын зақымдайды. Ол ішек қарын ауруларын тудырады. Ол балықтың уылдырығында көп кездеседі. Егер адам зақымданған шортанды, балықты жесе ол адам ағзасына еніп, зақымдайды.Оның жұмыртқасы тірі ағзаға енген соң  екі айдан кейін ұзын лентаға айналады. Бұл паразиттің өмір сүруі 10 жыл

Жұмыр құрттардың қылқұртқа ұқсас бір түрі - суыртқы. Оның аналығының ұзындығы - 150 см, жуандығы - 0,2 мм шамасында. Бұл - адам үшін өте қауіпті паразит, көбінесе Оңтүстік және Орта Азияда кездеседі. Суыртқының аналығы әсіресе аяқ терісінің астында паразиттік жолмен өмір сүрелі. Құрт орныққан аяқтың басы алғашында қышып, қызарады. Соңынан ісініп, іріңді жараға айналады. Суыртқыны денеден суырып алу өте қиын. Оны жарадан шығару үшін жіңішке шырпыға немесе өсімдіктің жіңішке бұтақшасына орап, суырып алады.

Ересектерден гөрі жасөспірімдер мен балалардың аш ішегінде орнығатын, екі ұшы да сүйірленіп келген,дене тұрқы 20 см-ге дейін жететін ақшыл немесе сарғыш түсті жұмыр құрт - ішексорғы деп аталады

Трихинелла(Trichinella spiralis)

Өте  ұсақ  болып келеді.  Ұзындығы  1-4 мм. Ірі гельминттар адам ағзасында тез дамиды.

Ол адамның, қасқырдың, түлкінің, иттің, мысықтың, шошқаның, аюдың, борсықтың  ішек қарнына еніп, зақымдайды. Трихинелла бір айда 2000 тірі личинка шығарады. Ол ішектің қабырғасы арқылы қанға одан бұлшықетке өтеді. Ол адам ағзасына шикі, шала піскен жабайы жануарлар еті арқылы адам ағзасына енеді.

Үшкірқұрт.(Enterobius  vermicularis)

Өте үлкен және аталығы мен аналығы  бөлек орналасқан нематод. Аталығының ұзындығы 20-40см, ал аналығының ұзындығы 15-25см. Үшкірқұрттың ұшқы жағы  үшкірлеу және ақшылт болып келеді. Бас жағын микроскоппен қарағанда үш ірі ерні болады. Аналығының  құйрығы әрдайым  майысып тұрады. Жасушаның ішінде бір жасуша бар , ол қара түсті болып келеді.

БАЛАЛАРДАҒЫ ІШЕК – ҚҰРТТАРЫ

Ішек-құртауруыпаразитарлықауруғажатады. Еңкөптаралған – домалаққұрттарбарлықішек-құрттағыныңішіндекөбінесеаскаридалар (ұзындығы 20-25см аскаридоз ауруыншақырады) жәнеострицалар (3-7мм) бұларэнтерибиоздыңсебебіболыптабылады. Ағзағатүскенқұрттарсолағзаесебіненөмірсүреді. Ондағыақуыз, микроэлементтер мен дәрумендерарқылықоректенеді. Осыныңсалдарынанағзадазаталмасужұмысыбұзылыпдәрумендертапшылығыболыпқаназдыққаалыпкеледі. құрттардыңнегізгіқауіптілігіолар аллергия шақырып, иммунитеттітөмендетеді.
Ішек-құртауруларыәсіресеөсіпкележатқан бала ағзасындапсихикалықжәнефизикалықбұзылуғаәкеледі. Бойдыңөсуітөмендейді, жыныстыңжетілуінтежейді, естесақтауқабілетінтөмендетеді. Ішек-құрттарыішектемекендеп, дәрумендердісіңіруқызметінбұзады. Дисбактериоз келесібелгілерменкөрінісбереді: іштіңауруы, кебуі. Солсебептібаладамазасыздық, ұйқысыздықоқуқабілетітөмендегенібайқалса, міндеттітүрдедәрігергеқаралып, нәжістіқұртжұмыртқаларынатексеріліп, емдікдәрігердіңбақылауыменжүргізілуікерек.
Аурудыңалдын-алуүшінқолдысабынментазалапжуу, қайнатылмаған су ішпеу, жеміс – жидектердімұқиятжуу, ыстықсуменшаюкерек.
Ішек-құртауруыәсіресебалалардамектепкедейінгімекемелердебастауышсыныпбалаларындажиікездеседі. Балаларарасындаішек-құртжұмыртқаларынтексергендекөбінесетеріснәтижебереді. Құртжұмыртқаларынәжістекөбінекөрінебермейді. Көбінесетопырақтаішекқұртжұмыртқаларыұзақуақытөмірсүреді. Солсебептіжылынаекіреталдын – алумақсатымен ем жүргізіп туру қажет.
Қортынды: Ішек – құртауруларынанықтауда клиника лабораториялықжәнеемдікәдістердіңдамуыарқасындасоңғыжылдарыішек-құртауруларыныңтөмендегенібайқалды. 2009 ж -3, 2010 ж - 1, 2011 ж - 0.

Ішекқұрттарынанқалайқұтылуғаболады?

Шымкенттегі «Сауықтыруорталығында» істейтінсуджог-терапевт ГүләйімАсқароваішекқұрттарынжапондық «Зингда» аппаратымен 2-3 күндетүсіругеболатынынайтады. Бұлаппараттаарнайымагниттікқондырғыболадыекен.  Солқондырғынышалқасынанжатқызылғанадамныңасқазан, бауыр, көкбауыр, ішектұстарынаапарып, әуеліоңғақарай, соданкейінсолғақарай 4 минуттанайналдырғандамагниттіңайналуәсеріненішекқұрттарбөлшектеніп, нәжіспенбіргетүсіпқалатынкөрінеді. «Оныңқорқыныштытүгі де жоқ, – дейдіГүләйімЕрмат­қызы.

Олденені, тәндіауыртпайды, қайта массаж сияқтыәсеретеді. Бар-жоғы 8 минуттамагниттіңайналуыарқылықұрттаржансызданып, өздігінен, табиғитүрдетүседі. Бұлпроцестіңденсаулыққаешқандай да зияныжоқ. Қайтаадамағзаныіштенкемірген сан түрлідерттеноңайарылады. «Зингда» арқылыересектерғанаемес, жасбалалар да ішекқұрттарынанарылаалады.

Жақында «Зингда» аппараты арқылыэхинококкозбенауырып, операцияғадайындалыпжатқанжасөспірімніңқұртынтүсірдік. Бауырындағыжылансекілдіұзыншақұрттанқұтылған бала біздеекіапта ем қабылдады. Өйткеніқұрттардантолықарылудыңемдік курсы 14 күн. Қазіролжігіттиістідәрілерінқабылдап, демалыпжатыр. Эхинококкозданоперациясызқұтылғанынақуанышты».

АталмышсауықтыруорталығыныңмамандарыкелушілерінРесейденәкелінетін «Сібірденсаулығы» корпорациясыныңдәрілеріарқылы да емдейдіекен. Бұлдәрілердіңелімізгеәкелінебастағанынаүшайдыңғанажүзіболыпты. Ішекқұртынтүсіргісікелгенадамағзасындайындауүшіналдымен осы шөпдәрілердіішуікерекекен.

Бұлқандайдәрілер?

«Лимфосан-П» дегендәріні он екіеліішек, асқазанжолдарындақұрттары бар адамдарішеді. Ал «Лимфосан-Г» дегендібауыржолдарындағықұртыбарлар, «Лимфосан-Е» ашішек, тоқішек, тікішектеқұртыбарларғаберіледі. Олардыңбүйректегі, өттегітастытүсіруге де пайдасы бар. Ал бағасыанауайтқандайқымбатемес, оны кез-келгенқарапайымтұрғынныңқалтасыкөтереді», – дейдіГ.Асқарова.

Сөзсоңындааталмыш «Сауықтыруорталығы» жайлы да айтакетейік. Асқаровкөшесіндеорналасқанбұлорталықтакелушілергедәрігерлертегінкеңесбереді. Ал «Зингда» аппаратыныңәр сеансы 500 теңге. Мұнда 10 жасқадейінгібалаларға диагноз қою 500, ал ересектердіңауруынанықтау 1000 теңгетұрады.

Паразит құрттарданбалаларзардапшекпеуүшінбізолүшінтөмендегішаралардықолдануымызкерек:әрдайыммектепоқушыларыныңдаярлықтобынанбастап,  бесіншісыныпаралығындағыбалаларға  паразит құрттаржайында  лекция оқыпотыру ;

• айсайынбалалардымедициналықтексерістенөткізу;
• шала піскенет пен  балықетінжемеугетырысу;
• қайнатылмаған суды ішпеу;
• әрдайым ас алдындақолдыиіссабынменжуу;
• жатаралдындатөсекорындыүтікпенүтіктеу;

Міне осы  ұсынғаншаралардықолданыпотырсаондабіз паразит құрттарғақарсытұрааламыздепүміттенемін.

 

 

Ғылыми зерттеулердің нәтижесі бойынша балаларда жиі кездесетін ішек-құрт аурулары

ІV.Сабақты қорытындылау.

Ойланып сұрақтарға жауап бер

• Шикі, шала піскен жабайы жануарлардың етін жеген адам қандай паразит құртты жұқтырып алуы мүмкін?
• Мысалы,бақша иелері отырғызған көкөністерін жақын маңдағы шалшықты судан суарады делік.Егер сол бақшадан алынған көкөністерді жақсылап жумай жесек,қандай паразит жұқтырып алуымыз мүмкін?

5. Сонда паразит құрттардан көбіне  жас балалар зардап шегетіні көрсетіліп тұр. Әрине бұл бізге қуанышты жайт емес, себебі   балалар  Қазақстанның болашағы емес пе!
5. Қазіргі кезде Қазақстан мемлекеті көптеген дәрежеге жетуде . Біз 20 жыл ішінде тәуелсіздігімізді алып , өзіміздің конституциямызды   қабылдап , БҰҰ –на кіріп , ал енді 50 мемлекет  қатарына кіруге ұмтылудамыз. Осы 50 мемлекет қатарына кіру үшін бізге  денсаулығы мықты , білімді  азамат керек. Сондықтанда біз  жеке бас гигиенасын  ұстап, денсаулығымызға көңіл бөлуіміз керек. Қазақ«  Денсаулық зор

VІ.Үйге тапсырма беру.

Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Жұмыр құрттардың жалпы сипаттамасы. Ішексорғы, үшкірқұрт, олардың құрылысы, тіршілік әрекеттері және адам мен жануарлар үшін маңызы. «Парази Буылтық құрттар типі. Шұбалшаң Паразит құрттар. Жалпақ құрттардың типіне жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктері Жұмыр құрттар типінің жалпы сипаттамасы Жалпақ құрттар типі Буылтық құрттар типі Жалпақ, жұмыр, буылтық құрттар типін қорытындылау сабағы Қазақстанда жиі кездесетін паразит құрттар Шұбалшаң. Тіршілік ортасы. Сыртқы және ішкі

Бөлім: Уроки / Биология | Көрсетілім: 4463 | Қосты: NA | Ілмек сөздер: