Төртбұрыштар тақырыбын қорытындалау

№

Сабақтың кезеңдері

ҮДМ оқыту аспектісі

1

Ұйымдастыру кезеңі

1) Сабаққа дайындығын, қатысуын тексеру және қайталау тақырыбын таныстыру;

2) Сабақтың өтілу барысымен таныстыру;

3) Топқа бөлу: алдымен білім алушыларды өз еріктерімен отырғызу, әр топқа фигуралардың кескіндерін (сыныптағы білім алушылардың санына байланысты:  трапеция,  параллелограмм, ромб) үлестіру. Білім алушылар таңдап алғаннан кейін трапеция таңдағандар І топ, параллелограмм таңдағандар ІІ топқа, ромб таңдағандар ІІІ топқа отырғызу.

4) топтың атын беру ( трапеция, праллелограмм, ромб)

5) топ басшысын сайлату ( сабақ барысында топ басшысының жұмысын қадағалау)

6) бағалау парағын үлестіру.

Топтың аты:

 Басшысы:

2

Өткен тақырыпты қайталау

Әр топқа тапсырма беру

І топ – төртбұрыш туралы не білесіз?

  ( төртбұрыштың анықтамасы, белгіленуі, элементтері)

Анықтама: жазықтықтың үш нүктесі бір түзудің бойында жатпайтын 4 нүктеден және оларды өзара қосатын 4 кесіндіден тұратын жазықтықтың бөлігін төртбұрыш деп атаймыз.

мүшелері: нүктелер-төбесі, кесінділер- қабырғалары, бұрышы,

                     диагональдары.

түрлері: дөңес және дөңес емес

ішкі бұрыштарының қосындысы 180⁰

                            В                           Е

                                                                                                                  F

А

                                                                        L

                           Д

С

     K

ІІ топ- төртбұрыштар түрлері

          ( түрлері, әрқайсысының анықтамасы,  мүшелері)

Түрлері:   

        А                                               В

С          К                                     Д

параллелограмм- қарама-қарсы қабырғалары параллель болатын төртбұрыш ;

қасиеттері:-  қарама-қарсы қабырғалары тең;

-          қарама-қарсы бұрыштары тең;

-          диагональдары қиылысады, қиылысу нүктесінде қақ бөледі.

-          бір қабырғасына іргелес жатқан бұрыштардың қосындысы 180⁰-қа тең.

тік төрбұрыш –    бұрыштары 90⁰-қа тең параллелограмм.

қасиеттері: - бұрыштары 90⁰-қа тең;

-          қарама-қарсы қабырғалыры тең;

-          диагональдары тең, қиылысады, қиылысу нүктесінде қақ бөлінеді.

ромб – барлық қабырғалары тең параллелограмм

                                         В

                      А                         С

                                Д

қасиеттері: - диагональдары өзара перпендикуляр;

-          диагональдары бұрыштарының биссектрисалары;

-          қабырғалары тең.

-          Қарама-қарсы бұрыштары тең.

Квадрат- барлық қабырғалары тең тіктөртбұрыш

қасиеттері: - қабырғалары тең;

-          бұрыштары тең;

-          диагональдары тең және перпендикуляр

ІІІ топ- аудандар.

           ( әр фигураға байланысты аудандар формулалары)

Топтар өз тапсырмаларын өздерінің қалаулары бойынша плакатка суреттерін салып, тақтаға магнитпен ілу арқылы қорғайды.

Мысалы:

Параллелограмм:  1) қабырғасы мен оған түсірілген биіктігінің

                                 көбейтіндісіне тең

                                2) екі қабырғасы мен арасындағы бұрыштың 

                                синусына көбейткенге тең

                                3) диагональдарының көбейтіндісінің жартысын

                                диагональдар арасындағы бұрыштың синусына          

                                көбейткенге тең.

 Тік төртбұрыш: ұзындығы мен енінің көбейтіндісіне тең

Ромб:  1) қабырғасы мен биіктігінің көбейтіндісіне тең

            2) екі қабырғасы мен арасындағы бұрыштың 

                                синусына көбейткенге тең

            3)  диагональдарының көбейтіндісінің жартысын

                                диагональдар арасындағы бұрыштың синусына          

                                көбейткенге тең.

3

Есептер шығару

Әр топ өздерінің аттарына сәйкес есептерді таңдайды.

І топ- орындарында, ІІ топ-тақтада, ІІІ топ – тақтада.

 Дұрыс жауабы  есептің қатарын басқанда шығады сонымен салыстыру.

«Параллелограмм» тобы :  параллелограммның қабырғалары 12 см және 15 см. Үлкен қабырғаға түсірілген биіктік 8 см болса, кіші қабырғаға түсірілген биіктікті табыңдар.

                                                   Берілгені: АВСД - параллелограмм 

                                                                     АВ = 12 cм, ВС = 15см

                                                                     ВК- биіктік, ВК=8 см                                        

                                        Е          Табу керек: ВЕ-?

                                            Шешуі:   ,  

,    

                      S=     10 см 

    Қорытынды: үлкен қабырғаға кіші биіктік түседі, кіші қабырғаға үлкен биіктік түседі.

                                Жауабы: 10см

«Ромб» тобы:  ромб биіктігі 2-ге тең. Ромб бұрышы 30⁰ болса,   

                          ауданын тап.

                В                                      Берілгені: АВСД- ромб

                                                                     BК=2

                                                                     АВС=30⁰

А                                          Табу керек –S=?

                                   С

                              K     Шешуі:  S=ah, a=АВ=?

                                      BKC  үшбұрышын қарастырамыз. Тік

                               бұрышты үшбұрыш. Теорема бойынша 30⁰

                Д           қарсы жатқан катет гипотенузаның жартысына тең.

                          Ендеше ,  АВ=2АК

АВ=2*2=4, S= 4*2

                    S = 8 (cм²)

                       Жауабы:8см²

«Трапеция» тобы: трапецияның табандарының қатынасы 5:6 қатынасындай, биіктігі 10 см. Егер трапецияның ауданы 110 см² болса, онда кіші табанын тап.

                                                    Берілгені: АВСД-трапеция

                                                                      ВС:АД=5:6

                                                                      ВК=10см

                                                                      S=110см²

                                                   Табу керек: ВС=?

          к                                      Шешуі:  ВС= 5х,  АД=6х

                                                         Жауабы: 10 см

4

Сәйкесін тап

Фигуралардың қасиеттерін еске түсіре отырып. Фигура түстес сызықпен сәйкестердіріп қосу керек.

Трапеция : - іргелес бұрыштарының қосындысы 180⁰;

-          екі қабырғасы ғана параллель

 Ромб:  – диагональдары өзара пенпендикуляр

-          диагональдары қиылысу нүктесінде қақ бөлінеді;

-          іргеліс бұрыштарының қосындысы 180⁰

-          қарама-қарсы бұрыштары тең

Параллелограмм : - диагональдары қиылысу нүктесінде қақ бөлінеді;

-          іргеліс бұрыштарының қосындысы 180⁰

-          қарама-қарсы бұрыштары тең

-          қарама-қарсы қабырғалары тең

5

Суреті бойынша есепті шығар

Өз топтарының аттарына сәйкес есепті таңдап, ІІ топ- орындарында, І топ-тақтада, ІІІ топ – интерактивті тақтада. Флипчарттағы керек емес есепті өшіріп тастау керек

Параллелограмм:

Берілгені            АВСД

                              АЕ- кесінді, ЕС= 3 cм

                              АВ=7см

Табу керек- S_ABCD=?

Шешуі:  ,   AD=?

АЕД үшбұрышын қарастырамыз. , 

AED теңбүйірлі үшбұрыш. Ендеше АD=DE,

                                                               DE=DC-EC

                                                               DE=4 (см),    АD=4 (см)

               Жауабы: 14 см²

Трапеция:

Берілгені: KMNP-трапеция

                   KM = 8см

                   KP = 22 см 

Табу керек: S_KMNP =?

Шешуі:     KMLүшбұрышын қарастырамыз.

               KML- тікбұрышты үшбұрыш. Ендеше теорема бойынша, 30⁰-қа қарсы жатқан катет гипотенузаның жартысына тең. Олай болса, ML=h=4(см)

            MN=KP-2KL      Пифагор теоремасы бойынша  KL=

            MN=22-8

                                                 Жауабы: S=88-16

Ромб:

Берілгені: EFGQ- ромб

                  EG=6cм

Табу керек: S_EFGQ=?

Шешуі: S_EFGQ =

               EOF үшбұрышын қарастырамыз. Тңкбұрышты үшбұрыш. EF = 6 (см)

                          S _EFGQ=

                  Жауабы: см²     

6

Салыстыру

Венндиаграммасы бойыншафигураларды салыстыру.

   І топқа:    параллелограмм мен  ромб

ІІ топқа:  ромб пен трапеция

ІІІ топқа: параллелограмм мен трапеция

Плакаттарға сызып, тақтаға шығып қорғайды.

7

Бейне сұрақ

11 сынып білім алушысы Каленов Нұрисламның бейне сұрағы.  Камераның суретін басса сұрақ шығады.

Үш тең трапециядан теңбүйірлі үшбұрыш құрастыру.

Әр топқа үш-үштен трапециялар үлестіру.

Жауабын  тексеру үшін «Төрбұрыштар» сөзін басу керек.

8

Пән аралық байланыс

Білім алушыларға география және тарихта кездесетін карталардағы қазбаларды бейнелеу естеріне түсіреміз.

Картада :  үшбұрыш- темір, квадрат- көмір, трапеция- мұнай, тіктөртбұрыш- мыс.

Дұрыс жауабын қаламмен суреттің астынан суырып алу.

9

«Бұл - мен»

Психодиагностикалық жұмыстар.  «Бұл-мен» деген сөзге өздеріне ылайық деп тапқан фигураны таңдау.  Соңында сол фигуралар нені білдіретіндіктерін айту. Фигураларды басу арқылы жауаптарын оқу.

Төртбұрыш- ұйымдастырғыш, дәлдік бақылауға қатал, қадағалайтын, ойлаушы, нұсқаушы, бөлшектерге, ақпаратқа байқампаз, хабаршыл, жазбаша сөздікке ынталы, ұқыпты, тазалықты сүйгіш, рационалист,сақтанғыш, суық, үндемейтін, қырсық, табанды, еңбексүйгіш, бас саясаткер, достары және таныстары шағын, еңбекқор адам.

Үшбұрыш-  көшбасшы, билікке тарпынғыш, тазалықты сүйгіш, жеңіске құмар, өз-өзіне сенімді, импульсивті, шешім қабылдағыш, сезімі күшті, батыл, энергиясы жеткілікті, қауіп-қатерге жақын, шыдамсыз, саясаткер, сөз тапқыш, көшбасшы адам.

Тіктөртбұрыш:  көңіл-күйі өзгермелі, өзін-өзі қадағаламайды, анықталмаған, қозғыш, көп нәрсені білгенді ұнатады, батыл, өз-өзін төмен бағалайды, өз-өзіне сенімсіз, сенгіш, барлық жаңа қозғалыстарға қызығады, жылдам, көңіл-күйі тұрақсыз, дау-дамайдан қашады, тиянақсыз, ізденімпаз адам.

Шеңбер-  қарым-қатынасты жоғары бағалайтын, өзгелерді қадағалайтын, кең пейілді, түйсігі жақсы дамыған, шыдамды, сезімтал, сенгіш, тез шешім қабылдай алмайды, бас саясаткер, әңгіме айтқанды ұнатады, біреуді көндіре алады, өзгелерге көзқарасын дәлелдей алады, өткен өміріне көп көңіл бөледі, көпшіл, ынталы, достары мен таныстары көп, мейірімді адам.

Зиг-заг- көңіл-күйі өзгеруге бейім, білімге ынталы, түйсігі жақсы дамыған, өз идеяларына ұстамды, арманшыл, болашаққа талпынысы жоғары, қағаз жұмыстарын ұнатпайды, адамдар ортасынды бірқалыпты, ойын- сауыққа құмар, қаржы мәселесіне немқұрайлы қарайды, шығармашыл адам.

8

Сабақты қортынды-лау

Ертегіні оқи отырып, сұрақтарға жауап беру арқылы төртбұрыштардың қасиеттерін еске түсіру. Ертегінің аяғында төртбұрыштардың ішіндегі ерекшесі қайсы екендігіне көздерін жеткізу.

Керемет төртбұрыш.

(ертегі)

Барлық төртбұрыштар жиналып, қасымыз патша боламыз деп ойланады. Төртбұрыштардың жасы үлкені параллелограмм кім төртбұрыштар еліне бірінші жетсе, сол патша болады дейді. Сөйтіп ертеңгісін төртбұрыштар жиналып жолға шығады. Алдарын өзен кездеседі. Өзеннен диагональдары қиылысатын және қиылысу нүктесінде қақ бөлінетін фигуралар ғана өтеді. (өзеннің суретін басса, жауабын алады) Трапециядан басқалары жолды жалғастырады. Алдарынан тау кездеседі. Таудан диагональдары тең фигуралар өтеді. (таудыңсуретін басса, жауабын алады). Квадрат пен тіктөртбұрыш жолдарын жалғастырады. Алдарынан енді бұғаз кездеседі. Бұғаздан диагональдары тікбұрыш жасайтын фигура өтеді. Ендеше төртбұрыштар еліне бірінші болып квадрат жеткен екен. Сөйтіп төртбұрыштар патшасы квадрат атанған.

Шеттегі жасыл төртбұрыштың ішінен жауабын алу.

9

Үй тапсырмасын орындауға нұсқау

Осы төртбұрыштарды пайдаланып керемет ғимараттар салу.

Бағалау парағындағы бағаны топ басшылары түсінік беру арқылы өз тобындағы мүшелерді бағалайды.