Сөз және оның мағынасы

Пән: Қазақ тілі

4всынып     8. 12.14ж

Келісемін:

Бекітемін:

Тақырыбы:

Сөз және оның мағынасы

Мақсаты:

 Күрделі сөздер туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру; күрделі сөздердің бір ғана мағынаны білдіріп, бір сұраққа жауап беріп, бір сөйлем мүшесінің қызметін атқаратынын ұғындыру.

. Күрделі сөздерді туынды түбір, еркін сөз тіркесінен айыра білуге үйрету.

3. Сөйлем ішіндгі күрделі сөздерді таба білу, сөйлем құрастыруда күрделі сөздерді пайдалана білу біліктерін арттыру

Күтілетін нәтиже:

1. Күрделі сөздер туралы алғашқы түсініктері қалыптасты.

2.Күрделі сөздердің бір ғана мағынаны білдіріп, бір сұраққа жауап беріп, бір сөйлем мүшесінің қызметін атқаратынын ұғынды.

3. Күрделі сөздерді туынды түбір, еркін сөз тіркесінен айыра білуге үйренді, сөйлем ішіндгі күрделі сөздерді таба алады, сөйлем құрастыруда күрделі сөздерді пайдаланады.

Керекті жабдықтар:

  кестелер, тірек сөздер, сөзжұмбақ  Оқулық, топшама

Тапсырмалар:

Бағалау

Сабақ барысы

Сабақ кезеңдері:

Мұғалім   әрекеті

Оқушы әрекеті

Кіріспе.

Психологиялық дайыгдық

Күлімдеп күн бүгін

Қарады  маған да.

Күлімдеп күн бүгін

Қарады саған да.

Күлімдеп күн бүгін

Қарады баршаға.

Жоғары-төмен дәрежелі сұрақтар.

-Сөз – дегеніміз не ?

-Сөздер неден құралады ?

-Дыбыстар нешеге бөлінеді

-Дыбыс ,әріптің айырмашылығы

Сыныпта ынтымақтас-

тық  атмосферасын қолдану.

Топқа бөліну

1-топ

2-топ

Тұсау кесу

1. Сөздердің мағынасын түсіндір.

Жол – жал –жыл – жел.

а ) Не байқадың ? Қандай қорытынды жасауға болады ?

Сөз құрамындағы бір дыбыстың өзгеруінен сөздің мағынасы өзгереді

ә )Сөздің соңғы дауыссыз дыбыстарын өзгертіп жаңа сөз жаса.

   ( жоқ , жан , жыр , жем  )

Негізгі бөлім 

1-жаттығу. Екі бағандагы сөздерді салыстырып, оқы, Мағыналарында қандай айырмашылық бар?

Төбел ат                                                  ат төбелідей топ

Үйдің төбесі                                           төбесі көкке жетті

Қуанышты күндер                                 қуанышы қойнына                                                     сыймады 

2-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жаз. Қарамен жазылған сөз тіркестерінің мағынасына көңіл бөл.

Біздің арамызда ас ішіп, аяқ босатарлар болмауы керек. Болаттың ағасы бармағынан бал тамған адам екен. Мал төлдегелі аузымыз аққа тиді. Спортшылар орта жолда тоқтап, жүрек жалғады. Сәнімнің атасы сөйлегенде сөздің майын тамызды. Қайсардың тамаққа тәбеті тартпады.

3-жаттығу.Екінші қатардан бірінші қатардағы сөйлемнің мағынасын білдіретін

бөркін аспанға лақтыру                               шебер                                 

темірден түйін түйеді                                  шабандоз                      ешкімнің ала жолын аттамайды                   қуану               

ат құлағына ойнайды                              адал                      

4-жаттығу Берілген тіркестерге сөйлем құрастырып жаз.

Бір көргеннен, жүрегі тас төбесіне шықты, қас пен көздің арасында, қыран-топан күлді.

Топпен жұмыс. 1-топ тапсырмасы

Берілген сөз тіркестерінің антонимдік сыңарларын тауып жаз

Ұзын бойлы-  .........................................

Ерте тұру-........................................

Кең бөлме-  .......................................

 Сұйық тамақ- .................................................

Суық жел................................................

Жұқа кітап-..................................................

Ақ мата-........................................................

Жаңа киім-................................................

Таза бөлме-..................................................

Әдепті бала- ...................................................

Бірінші сөздін жалғасы , екінші сөздің бастауы болатын буынды тап.

                        қал                                                  быс

                        бал                                      

                                                                                                      мақ

                                    ма                                                                    

     ма                                                                    лант            

( табыс, талант  сөзінің мағынасын ашу, түсіндіру )

2-топ тапсырмасы

.Сөзжұмбақ  «С-дан басталатын 8 сөз »

1.Сұйық   зат                                          cу

2.Заттың  атауы                                      Сағат

3.Дақыл  атауы                                       сұлы

4.Облыс  орталығы                                 Семей

5.Қарудың  бірі                                         садақ

6.Жоғарғы  оқу  оқушысы                       студент

7.Жыртқыш  аң                                         Сілеусін                       

8.Студентке  төленетін  ақы                     стипендия

Деңгейлік тапсырма:А-деңгейі

Көп нүктенің орнына қарама-қарсы мағыналы сөздерді жаз.

В-деңгейі:.Берілген мақалдың ішінен антонимдерді тап.

С-деңгейі:Жұмбақты шешіп,қарамен жазылған сөздерді қарама-қарсы сөздермен алмастыр,жауабына бес жолды өлең құрастыр.

ашқарақ,

шебер,қолынан бәрі келетін.

сүт,қымыз ішу

тамақ ішу, шешен,

тамаққа зауқы болмады

Қысқа бойлы

Кеш тұру

Тар бөлме

Қою тамақ

Ыстық жел

Қалың кітап

Қара мата

Ескі киім

Лас бөлме

Әдепсіз бала

Қалта,табыс,балта,тамақ,

талант,мата

Мейрамбек ,Мейрамбек

Досымжан

Аягул, Әділжан,

Ұлмекен

Эльвира

Айгерім, Уалихан.

Аида ,Жанель

Қорытынды

Тест  тапсырмасы.

1.Сөйлемнің  неше түрі бар?

А  2         Ә.3    Б.  4

2.Мағынасы қарама-қарсы  сөзді тап.

А.Әдемі,сұлу         Ә.Ақыл, ес           Б.ұзын-қысқа.

3.Мәндес сөздерді тап:

А.Батыр, ержүрек,  Ә.Аласа-биік       Б.Жаз-Жазба

  Батыл

4.Жұрнақ жалғанған сөзді тап.

А.Көлдер                   Ә.Кәсіпкер                    Б.Дос

5.Түбірге жалғанған бөлік не деп аталады?

А.Жалғау                           Ә.Жұрнақ                           Б.Қосымша

Үйге тапсырма

5-жаттығу   Ереже жаттау.