«Невада --Семей» қозғалысы.

Тақырыбы: «Невада --Семей» қозғалысы.

Мақсаты:  

• «Невада --Семей»азаматтық қозғалысы жайында, құрылу мақсаты, жетекшілері туралы мәлімет беріп, түсіндіру.
• Теориялық ойын, сөйлеу тілін, сөздік қорын  ,мазмұнын толық айту қабілеттерін дамыту.
• Қоршаған ортаны таза   ұстауға,  туған елдің табиғатының адамдардың әсерінен  бұзылуына жол бермеуге атсалысуға тәрбиелеу.

Сабақ типі: аралас сабақ 

 Көрнекілігі: слайд, проектр, суреттер, карта, видеоролик.

Әдісі:  түсіндіру, сұрақ-жауап, әңгімелеу.

Барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.

Қуанамын мен де ,

Қуанасың сен де.

Қуанайық ,достарым,

Арайлап атқан күнге.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

• Қазақстанда қандай өнеркәсіп түрлері дамыған?
• Қазақстанда ауылшаруашылығы қалай дамып отыр?
• Қазақстанда пайдалы қазбаларды өндіруге байланысты өнеркәсіп түрлерін ата.
• Елдің экономикасын дамытуға Қазақстан үкіметі қандай жағдайлар жасап отыр?
• Неге біздің елімізді «пайдалы қазбалар қоймасы» деп атайды?

Өрнектерді есептеп, мәндерін өсу ретімен орналастыра отырып «полигон»  сөзін табады.

1. (56*3)-95 = 73                         2. (2058/7)-95= 199                  3. 65 + (77*3) = 296

4. (98*2)-75=121                         5. (4044/6) - 98=576                  6. (2024:8)+170=423

7. (6000/8)-335=415

О	Г	О	Н	Л	И	П
423	415	121	576	199	296	73

 

ІІІ. Жаңа сабақ

КСРО заманында Қазақстан аумағында атом бомбалары сынақтан өтті. Ол үшін арнайы 18 млн га жер бөлініп, Семей ядролық полигоны ашылды. Бастапқысынды адамдарға, жануарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды жер астына жасай бастады. Атом бомбаларының жарылыстары сұмдық ауыр болды. Семей маңындағы радиациялық әсер аймағында тұратын 500 мыңдай адам осы сынақтан азап шекті.

1949 жылдан 1963 жылға дейін жер бетінде жасалған сынақтардың зардабы әсіресе мол болғаны рас. Бұл аймақтағы аурулардың есеп-қисабы 1990 жылға дейін мұқият жасырылып келді. Облыста онкологиялық, жүрек-қан тамыр, жүйке және психикалық аурулар саны күрт өсті. Азап шегіп, өлім құшқан адамдар қаншама. Отбасыларында кемтар балалар көбейді. Бұның өзі қазақ ұлтының келешегіне төнген зор қауіп болатын 1980 жылдардың аяғына қарай халықтың төзімі таусылып, шегіне жеткен еді.

Семей ядролық полигонындағы сынақтардың жалпы саны 456 ядролық және термоядролық жарылысты құрады. Олардың 116-сы ашық болды, яғни жер бетіндегі немесе әуе кеңістігінде жасалды.

1989 жылдың ақпанында Семейдегі атом полигонын табу үшін күресті бастауға ұйғарған «Невада — Семей» қозғалысының алғашқы митингісі өткізілді. Оны басқарған – белгілі қоғам қайраткері, ақын Олжас Сүлейменов. Сол жылдың 6 тамызында Семей облысының Қарауыл ауылында ядролық қаруды сынауға мораторий жариялау жөніндегі ұсынысты КСРО және АҚШ Президенттеріне үндеу қабылданды. Онда былай делінген болатын: «Сайын даламыз ядролық жарылыстардан қалтырап бітті, сондықтан да онда ары қарай үнсіз қалу мүмкін емес. 40 жыл ішінде бұл арада мыңдаған Хиросималар жарылды. Біз келешекті қауіппен күтудеміз. Уайымсыз отырып, су мен тамақ ішу, өмірге нәресте әкелу мүмкін емес болып барады. Қазақстандағы ядролық қаруды тоқтату үшін, өз үйімізде бейбітшілік пен тыныштық орнату үшін, өз құқықтарымыз үшін күресу мақсатында біз «Невада — Семей» қозғалысын құрдық».

Осы уақытқа дейін үнсіз тығылып келген халық бір дауыстан «ядролық қаруға жол жоқ!», «Сынақтар тоқтатылсын» деп мәлімдеді. Ядролық сынақтардың қатері жөнінде барлық бұқаралық ақпараттары құралдарында, телевидение мен газеттерде әңгіме бола бастады. Түрлі елдердің парламенттері өз сессияларында қозғалыс ұрандарын талқылап жатты. Радиациялық сәулелердің зардаптары жайлы дәрігерлер мен ғалымдардың ашық әңгіме қозғауға батылдары жетті. Бұқараның қысымымен Семей полигонындағы сынақтар саны азая бастаған еді. Халықтың бастамасымен тұңғыш ретКСРО Үкіметі ядролық қаруды сынауға тыйым салу – мораторий жасау туралы шешім шығарды.

Қазақстан Республикасының егемендігі туралы Декларацияда ел ауағы ядросыз аймақ деп жарияланды. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаев Семей полигонын жабу туралы Жарлық шығарған күні – 1991 жылдың 28 тамызы.

Сөйтіп тиянақтылық пен елімталдық көрсеткен қазақ халқы өз мақсатына жетті: ең үлкен полигон жабылып, атом қаруынан бас тарту әрекеті жасала бастады. Семей полигоны жабылғаннан кейін Ресейдің, АҚШ пен Францияның полигондарында ядролық қаруды сынауға мораторий жарияланды.

1991 жылдың 29 тамызында Семей ядролық полигоны жабылып, 1992 жылдың мамырында оның базасында Курчатов қаласындағы Ұлттық ядролық орталық құрылды.

Тұңғыш атомдық жарылыстың радиоактивті өнімдері аймақтың барлық елді мекендерін жауып қалды. Көрші қонған әскери объектіде не болып жатқаны туралы титімдей түсінігі жоқ жақындағы ауылдардың тұрғындары радиациялық сәуленің сұмдық дозасын алды. Халыққа сынақ туралы ескертілмеген де еді.

Ядролық жарылыстар туралы халыққа 1953 жылдан бастап қана ескертіле бастады. Онда адамдар мен малды радиоактивті заттардың таралу аймағынан уақытша көшіру, оларды қарабайыр қорғаныш объектілеріне, орларға немесе кепелерге жасыру көзделді. Алайда жарылыстан кейін адамдар радиациядан былғанған жерлердегі өз үйлеріне оралып отырды.

Жарылыс толқыны көптеген үйлер терезесінің шынысын ұшырып жіберген, кейбір үйлердің қабырғалары қирады. Кейінірек сынақ алдында уақытша көшірілген адамдар полигон жанындағы туған жерлеріне қайтып орала бастағанда, олардың көбісі үйінің орнын сипап қалды, не қақырап кеткен қабырғаларды көрді.

Семей ядролық полигонындағы сынақтардың әсері туралы алғашқы шын да жүйелі деректер Қазақ КСР Ғылым академиясы жүргізген кең ауқымды медициналық-экологиялық зерттеулердің нәтижесінде алынды.

Зерттеулерді, ғылыми экспедицияларды профессор Б. Атшабаров басқарды.

Радиацияның адамға ықпалының механизмі қазіргі кезде едәуір жақсы парықталған. Бұл орайда ең қауіптісі – иондалатын радиацияның ықпалы гендік кодты дауасыз өзгерістерге соқтыруға мүмкін екендігі.

1949 жылғы алғашқы жер бетіндегі жарылыстан бастап Семей және Павлодар облыстарының радиациялық сәулеленудің ықпалына ұшыраған басқа аумақтардың тұрғындарының арасында сырқат санының ұдайы өсіп келе жатқаны байқалады. Бұлар өкпе мен сүт бездерінің рагы, лимфогемобластоз және басқа да қатерлі ісікті патологиялары. Жалпы алғанда рак ісігі сынақтар басталғалы бері үш есе өсті.

Семей полигонына жақын нақ сол аудандарда жетілуіндегі әртүрлі ауытқулар, тәндік және естік кемшіліктер әрқилы сәбилер дүниеге ерекше көп келеді.Мамандардың айтуынша, соны бәрі нақ қысқа мерзімді және қалдықты радиацияның кесірінен болатын генетикалық мутациямен байланысты.Адамдар ғана емес, жер де азап шегеді. Жылма-жыл радионуклидтердің жинала беруі жердің құнарлығын азайтады.Жерде орасан зор микроэлементтер: темір, мыс, магний және басқа металдар әрттүрлі дәнді дақылдар адам организміне сіңеді.

ІV .Жаңа материалды меңгергенін тексеру кезеңі:

Атом сынақ полигонының зияны	Сынақ полигонын жабудағы мақсат	Адамзат баласына полигонның зардабы қандай?	«Невада -Семей»қозғалысы ның жетекшісі кім?

Кестені толтыру.

 

V. Бекіту кезеңі:

• Қоршаған орта деген не?
• Қозғалыс неге   «Невада--Семей»деп аталған?
• Ол ұйымның алдына қойған мақсаты қандай?
• Семей атом полигоны қашан жабылған?
• Адамдарға полигонның қандай зияны болды?

VІІІ .Үйге тапсырма беру кезеңі: 108-1109- беттерді оқу, мазмұны.  Сынақ полигоны туралы мақалалар жинақтау.

Бағалау.

 

Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Жаңалық жаршысы. Асқар Алтай. «Дегелеңдегі жарылыс». Қалалары, елді мекендері және экономикалық- экологиялық проблемалары Қазақстандағы экологиялық проблемалар мен әлеуметтік демографиялық үрдістер (1946 – 1991) Тәуелсіздіктің құнын ұмытпайық Семей қаласы Жер-Ана жыламасын Осы заманғы шет мемлекеттері әскерлерінің жаппай жою қаруы Физика және Қазақстан энергетикасы Ғасыр дертінен құтылған тәуелсіз Қазақстан!

Бөлім: Уроки / Бастауыш сынып | Көрсетілім: 3435 | Қосты: NA | Ілмек сөздер: