Сабақтың тақырыбы : Киіз үй жиһаздары
Сабақтың мақсаты : киіз үй жиһаздары туралы мәлімет беру және олардың суретін
Білімділігі: киіз үй жиһаздары туралы түсінік беру,киіз үй жиһаздарының маңыздылығын және ерекшелігін түсіндіру.
Тәрбиелігі : ұқыптылыққа, әсемдікке және ұлттық құндылықтарымызды сақтай білуге
Дамытушылығы : оқушылардың ой –өрісін,байқағыштық қабілеттерін, дүниетанымын шығармашылық бағытта дамыту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі : түсіндіру, сұрақ – жауап, ой қорыту
Көрнекілігі: интерактивті тақта, слайд, сөзжұмбақ .
Пәнаралық байланыс :әдебиет ,тарих
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру
а) Оқушылармен амандасу
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
б) Үй тапсырмасын тексеру
Өткен сабақты пысықтау
1. Қазақ халқының қолөнер бұйымдарын атаңдар
2. Зергерлік бұйымдарға нелер жатады?
Оқушылырды үш топқа бөлу
І топ Әбдіре
ІІ топ Асадал
ІІ топ Адалбақан
Жаңа сабақ . Киіз үй – қазақтың тұрағы, құтты мекені,баспанасы ғана емес,ол сәулет құрылыс,сурет қолөнер сияқты бірнеше өнердің басын құрайтын ғажайып,мақтан тұтатын өнер туындысы.
Киіз үйдің қазақ даласында пайда бола бастауының өзіне 3000 жыл уақыт өтті. Оның «Киіз үй» аталуының себебі сырты киізден,ішіндегі бүкіл тұрмыстық бұйымдардың барлығы киізден жасалған
Қазақ халқы ертеде киіз үйде тұрған. Сондықтан үй мүліктері мен жиһаздары ұлттық қолөнер дәстүрі бойынша көшпелі тұрмысқа лайықталып жасалған. Түрлі материалдардан әзірленетін үй бұйымдары киіз үй кеңістігімен жараса үйлескен. Оларда халықтың сан ғасырлық бай тәжірибелері көрініс тапқан. Үй жиһаздары көп орын алмайтындай және көші-қон кезінде алып жүруге қолайлы болатындай етіп жасалған.
Үй жиһаздары – сандық, жағлан, кебеже, жүкаяқ, әбдіре, асадал, ағаш төсек, қол сандық, шай сандық, қобдишалар, төсеніш бұйымдары – кілем, текемет, алаша, сырмақ, құрақ көрпе, жер жастық және заттар мен ыдыс-аяқтарды сақтап, тасымалдайтын бұйымдар – керме, кесеқап, аяққап, қоржын сияқты дүниелерден тұрады.
Үй тұрмысында тұтыну мен сәндік мәні зор бұйымдардың бірі – сандық. Ол киім-кешек, мата-пұл сияқты бағалы заттарды салып сақтауға арналған. Сандықтың бетін былғарымен қаптап, құйма күміспен әшекейлейді. Түгел былғарымен қапталғанды жағлан (шабадан - чемодан) деп атайды. Сондай-ақ сандықтың бет жағына жұқа мыс қаңылтыр, жез қаңылтырларды шаршылап, керегеге көздеп қадау арқылы әшекейлеу де кең тараған. Әрбір үйде 2-4 сандық болады.
Әбдіре (абдыра) – үй бұйымдары мен ұсақ-түйек заттарды сақтайтын, көлемі әр түрлі болып келетін сандық түрі. Көтеруге ыңғайлы болу үшін екі бүйіріне қос-қостан тұтқа орнатылып, қақпағына құлып салынады.
Ас-тағам, ыдыс-аяқ сақтауға арналған мүлікті кебеже деп атайды. Көші-қонда түйеге арту үшін төрт бұрышына қайыс өткізетін тесігі бар құлақ жасалған. Төрт құлақ кебеженің астына жүкаяқ қойылмайды. Қақпақтарын оймыштап, бедерлеп әшекейлейді. Бір үйде 3-5 кебежеге дейін болған.
Асадал– ыдыс-аяқ және азық-түлік сақтауға арналған ерекше мүліктің бірі. Ол кебеже, сандықтарға қарағанда биік болып келеді. Екі немесе үш қабат сөрелеріне күмістелген, сүйектелген қақпақтар орнатылған.
Жүкаяқ – буылған тең, қатталған, бүктелген сырмақ, көрпе-жастық, кебеже, сандық сияқты заттарды қою үшін пайдаланылатын жиһаз. Асты қуыс болатындықтан үнемі жел кеулеп, жүктің асты дым тартып, көгермейді. Оны да алуан түрлі өрнектермен әшекейлеген.
Үйге сән беретін тұтыну бұйымдарының бірі — ағаш төсек. Қазақтарда төсектің негізгі үш түрі сақталған. Біріншісі – екі басы қайқылау келген сүйеніш тақтайы бар төрт сирақтысы. Екіншісі – екі басы қайқылау келетін алты, сегіз сирақтысы. Соңғысы – екі басы тік келген төрт сирақты кереует. Төсек бастарының қайқы болуы – жатқан адамның аяғы мен басы денесінен сәл биік келіп, демалғанда қан айналысы жақсы болатынын қазақтар баяғы заманда-ақ ескерген. Ол сондай-ақ, ажыратылып және құрастырылатындықтан көшкенде түйеге артуға өте қолайлы. Ағаш төсектерге салынатын қиюланған және оюланған төсек сырмақтар, тұсына қойылатын адалбақан, ілінетін тұскиіз, тоқылған, кестеленген төсек жапқыш, төсекаяқ, кермелері керемет жарасып, үйдің сәні мен ажарын аша түсетін болған..
Адалбақан - киім т.б. үй мүліктерін ілуге арналған жабдық. Адалбақан көбінесе бұтағы көп балапан қайың мен шыршадан (самырсыннан) жасалады. Жас ағашты кесіп алып қабығын аршығаннан кейін, оның бұтақтарын түп жағынан бір сүйемдей қалдырып, ұшын кесіп тастайды. Енді сол бұтақ түбірлерін бақанның жоғарғы ұшының бағытымен майыстырып иеді де, ұштарын қайыспен не мықты жіппен бақанның діңіне таңып, көлеңкеде кептіреді. Иілген бұтақтар жазылып кетпейтіндей болып әбден кеуіп қалыптасқан кезде таңғышты шешіп алып, оның ұштарын үшкірлеп жонып ілгек жасайды.Сәнді болу үшін оның сыртын бояулармен өрнектеп сырлайды, бүршікбас алтын, күміс шегелермен нақыштайды.
Практикалық жұмыс .
Әр топ өзінің атаулары бойынша сурет салады.
Сергіту сәті .
Сөзжұмбақ шешу
К
И
І
З
Ү
Й
1. Ас тағам , ыдыс-аяқ сақтауға арналған мүлік ( кебеже)
2. Қарындашпен, тушьпен орындалған көркем шығарма ( графика)
3. Үй бұйымдары мен ұсақ –түйек заттарды сақтайтын сандық түрі ( әбдіре)
4. Кез келген бұйымның заман талабына сай жаңа үлгісін жасау ( дизайн)
5. Буылған тең, көрпе жастық,кебеже,сандық сияқты заттарды қою үшін пайдаланатын жиһаз ( жүкаяқ)
6. Табиғат көрінісін бейнелейтін көркем шығарма ( пейзаж)
Сабақты қорытындылау .
1. Үй бұйымдары мен ұсақ-түйек заттарды сақтайтын, көлемі әр түрлі болып келетін сандық түрі.
2. Ас-тағам, ыдыс-аяқ сақтауға арналған мүлікті не деп атайды?
3. Ыдыс-аяқ және азық-түлік сақтауға арналған ерекше мүліктің бірі.
Бағалау .
Үйге тапсырма беру. суретті түрлі – түсті бояулармен бояп аяқтап келу.
Соңғы жарияланған материалдар тізімі
Бөлім: Материалы / Сызу сурет пәндерінен ашық сабақтар |
Көрсетілім: 6211 |
|
|
|
Киіз үй жиһаздары
Сабақтың мақсаты : киіз үй жиһаздары туралы мәлімет беру және олардың суретін
Білімділігі: киіз үй жиһаздары туралы түсінік беру,киіз үй жиһаздарының маңыздылығын және ерекшелігін түсіндіру.
Тәрбиелігі : ұқыптылыққа, әсемдікке және ұлттық құндылықтарымызды сақтай білуге
Дамытушылығы : оқушылардың ой –өрісін,байқағыштық қабілеттерін, дүниетанымын шығармашылық бағытта дамыту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Әдісі : түсіндіру, сұрақ – жауап, ой қорыту
Көрнекілігі: интерактивті тақта, слайд, сөзжұмбақ .
Пәнаралық байланыс :әдебиет ,тарих
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру
а) Оқушылармен амандасу
ә) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
б) Үй тапсырмасын тексеру
Өткен сабақты пысықтау
1. Қазақ халқының қолөнер бұйымдарын атаңдар
2. Зергерлік бұйымдарға нелер жатады?
Оқушылырды үш топқа бөлу
І топ Әбдіре
ІІ топ Асадал
ІІ топ Адалбақан
Жаңа сабақ . Киіз үй – қазақтың тұрағы, құтты мекені,баспанасы ғана емес,ол сәулет құрылыс,сурет қолөнер сияқты бірнеше өнердің басын құрайтын ғажайып,мақтан тұтатын өнер туындысы.
Киіз үйдің қазақ даласында пайда бола бастауының өзіне 3000 жыл уақыт өтті. Оның «Киіз үй» аталуының себебі сырты киізден,ішіндегі бүкіл тұрмыстық бұйымдардың барлығы киізден жасалған
Қазақ халқы ертеде киіз үйде тұрған. Сондықтан үй мүліктері мен жиһаздары ұлттық қолөнер дәстүрі бойынша көшпелі тұрмысқа лайықталып жасалған. Түрлі материалдардан әзірленетін үй бұйымдары киіз үй кеңістігімен жараса үйлескен. Оларда халықтың сан ғасырлық бай тәжірибелері көрініс тапқан. Үй жиһаздары көп орын алмайтындай және көші-қон кезінде алып жүруге қолайлы болатындай етіп жасалған.
Үй жиһаздары – сандық, жағлан, кебеже, жүкаяқ, әбдіре, асадал, ағаш төсек, қол сандық, шай сандық, қобдишалар, төсеніш бұйымдары – кілем, текемет, алаша, сырмақ, құрақ көрпе, жер жастық және заттар мен ыдыс-аяқтарды сақтап, тасымалдайтын бұйымдар – керме, кесеқап, аяққап, қоржын сияқты дүниелерден тұрады.
Үй тұрмысында тұтыну мен сәндік мәні зор бұйымдардың бірі – сандық. Ол киім-кешек, мата-пұл сияқты бағалы заттарды салып сақтауға арналған. Сандықтың бетін былғарымен қаптап, құйма күміспен әшекейлейді. Түгел былғарымен қапталғанды жағлан (шабадан - чемодан) деп атайды. Сондай-ақ сандықтың бет жағына жұқа мыс қаңылтыр, жез қаңылтырларды шаршылап, керегеге көздеп қадау арқылы әшекейлеу де кең тараған. Әрбір үйде 2-4 сандық болады.
Әбдіре (абдыра) – үй бұйымдары мен ұсақ-түйек заттарды сақтайтын, көлемі әр түрлі болып келетін сандық түрі. Көтеруге ыңғайлы болу үшін екі бүйіріне қос-қостан тұтқа орнатылып, қақпағына құлып салынады.
Ас-тағам, ыдыс-аяқ сақтауға арналған мүлікті кебеже деп атайды. Көші-қонда түйеге арту үшін төрт бұрышына қайыс өткізетін тесігі бар құлақ жасалған. Төрт құлақ кебеженің астына жүкаяқ қойылмайды. Қақпақтарын оймыштап, бедерлеп әшекейлейді. Бір үйде 3-5 кебежеге дейін болған.
Асадал– ыдыс-аяқ және азық-түлік сақтауға арналған ерекше мүліктің бірі. Ол кебеже, сандықтарға қарағанда биік болып келеді. Екі немесе үш қабат сөрелеріне күмістелген, сүйектелген қақпақтар орнатылған.
Жүкаяқ – буылған тең, қатталған, бүктелген сырмақ, көрпе-жастық, кебеже, сандық сияқты заттарды қою үшін пайдаланылатын жиһаз. Асты қуыс болатындықтан үнемі жел кеулеп, жүктің асты дым тартып, көгермейді. Оны да алуан түрлі өрнектермен әшекейлеген.
Үйге сән беретін тұтыну бұйымдарының бірі — ағаш төсек. Қазақтарда төсектің негізгі үш түрі сақталған. Біріншісі – екі басы қайқылау келген сүйеніш тақтайы бар төрт сирақтысы. Екіншісі – екі басы қайқылау келетін алты, сегіз сирақтысы. Соңғысы – екі басы тік келген төрт сирақты кереует. Төсек бастарының қайқы болуы – жатқан адамның аяғы мен басы денесінен сәл биік келіп, демалғанда қан айналысы жақсы болатынын қазақтар баяғы заманда-ақ ескерген. Ол сондай-ақ, ажыратылып және құрастырылатындықтан көшкенде түйеге артуға өте қолайлы. Ағаш төсектерге салынатын қиюланған және оюланған төсек сырмақтар, тұсына қойылатын адалбақан, ілінетін тұскиіз, тоқылған, кестеленген төсек жапқыш, төсекаяқ, кермелері керемет жарасып, үйдің сәні мен ажарын аша түсетін болған..
Адалбақан - киім т.б. үй мүліктерін ілуге арналған жабдық. Адалбақан көбінесе бұтағы көп балапан қайың мен шыршадан (самырсыннан) жасалады. Жас ағашты кесіп алып қабығын аршығаннан кейін, оның бұтақтарын түп жағынан бір сүйемдей қалдырып, ұшын кесіп тастайды. Енді сол бұтақ түбірлерін бақанның жоғарғы ұшының бағытымен майыстырып иеді де, ұштарын қайыспен не мықты жіппен бақанның діңіне таңып, көлеңкеде кептіреді. Иілген бұтақтар жазылып кетпейтіндей болып әбден кеуіп қалыптасқан кезде таңғышты шешіп алып, оның ұштарын үшкірлеп жонып ілгек жасайды.Сәнді болу үшін оның сыртын бояулармен өрнектеп сырлайды, бүршікбас алтын, күміс шегелермен нақыштайды.
Практикалық жұмыс .
Әр топ өзінің атаулары бойынша сурет салады.
Сергіту сәті .
Сөзжұмбақ шешу
К
И
І
З
Ү
Й
1. Ас тағам , ыдыс-аяқ сақтауға арналған мүлік ( кебеже)
2. Қарындашпен, тушьпен орындалған көркем шығарма ( графика)
3. Үй бұйымдары мен ұсақ –түйек заттарды сақтайтын сандық түрі ( әбдіре)
4. Кез келген бұйымның заман талабына сай жаңа үлгісін жасау ( дизайн)
5. Буылған тең, көрпе жастық,кебеже,сандық сияқты заттарды қою үшін пайдаланатын жиһаз ( жүкаяқ)
6. Табиғат көрінісін бейнелейтін көркем шығарма ( пейзаж)
Сабақты қорытындылау .
1. Үй бұйымдары мен ұсақ-түйек заттарды сақтайтын, көлемі әр түрлі болып келетін сандық түрі.
2. Ас-тағам, ыдыс-аяқ сақтауға арналған мүлікті не деп атайды?
3. Ыдыс-аяқ және азық-түлік сақтауға арналған ерекше мүліктің бірі.
Бағалау .
Үйге тапсырма беру. суретті түрлі – түсті бояулармен бояп аяқтап келу.
Соңғы жарияланған материалдар тізімі
Автор Рахаева Жулдыз Зинетуллаевна
Үстірт орта мектебі
Информация
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Посетители, находящиеся в группе Гости, не могут оставлять комментарии к данной публикации.
Бөлімдер
| Авторлық бағдарлама |
| Коучинг жоспарлары |
| Мектеп әкімшілігі |
| Мектептен тыс мекемелер |
| Сыныптан тыс жұмыс |
| Оқушымен жұмыс |
| Тәрбие сағаты |
| Ата-аналармен жұмыс |
| Қосымша жинақтар |
| Бастауыш сыныпқа арналған ашық сабақтар |
| Қазақ тілінен ашық сабақтар |
| Әдебиеттен ашық сабақтар |
| Открытие уроки по русскому языку |
| Уроки литературы |
| Ағылшын тілінен ашық сабақтар |
| Биологиядан ашық сабақтар |
| Химиядан ашық сабақтар |
| Физикадан ашық сабақтар |
| Математикадан ашық сабақтар |
| Информатикадан ашық сабақтар |
| Тарихтан ашық сабақтар |
| Географиядан ашық сабақтар |
| Адам және қоғам пәнінен ашық сабақтар |
| Психологиядан ашық сабақтар |
| АӘД пәнінен ашық сабақтар |
| Өзін-өзі тану пәнінен ашық сабақтар |
| Құқықтан ашық сабақтар |
| Экономикадан ашық сабақтар |
| Музыкадан ашық сабақтар |
| Технологиядан ашық сабақтар |
| Дене шынықтыру пәнінен ашық сабақтар |
| Сызу сурет пәндерінен ашық сабақтар |