Фосфор, оның қосылыстары

(фитнес сабақ)

 9 сынып

Мақсаты: «Фосфор, оныңқосылыстары» тақырыбы бойынша білім бере отырып, пәнге қызығушылықтарын арттыру.

Міндеттері:1. Фосфор – химиялық элемент, жайзаттүріндегіқұрылысы, соғансәйкесқасиеттеріменоқып, танысу; алғанбілімдерінісжүзіндеқолданабілу.

2. Логикалықойлау, рефлексиялыққабілеттерін, өзбетіменжұмысістейбілудағдыларын дамыту.3.Өзін дұрысбағалайбілу, жауапкершіліктісезінебілугетәрбиелеу.

Құрал-жабдығы, көрнекілігі:1.Видеофильм «Фосфор».

                                       2. Телевизор.

                                       3.Доп.

 4. Ақпаратпарағы «Фосфор –ақыл-ой элементі».

                                       5. Балқытылғанірімшік.

                                       6. Таратпатапсырмалар.

                                       7.Сынауықтар, реактивтер.

 

Сабақжоспары:

 

І.Ұйымдастыру.

ІІ.Қайталаусұрақтары:Мұғалімдоптыкімгелақтырады, солсұраққажауапбереді.

ІІІ.Жаңатақырыптыоқыту.

Әроқушығажолсілтеметаратылады.

А. Видеосалон.

«Фосфор» видеофильмікөрсетіледі. Фильмдікөреотырып, сыныптыңжартысысұрақдайындайды, қалғанысоғанжауапбереді. Әроқушыөзін –өзібағалайды. «3»- жоғарыдеңгей, «2» -орташа, «1» - төмендеңгей.

Б.Химиялықзертхана.

Әроқушыбелгісізерітіндіден фосфат-иондыанықтап, толықмолекулалықжәнеиондықтеңдеулерінжазады. Өзін-өзібағалайды.

В.Мәжіліс-залы.

Клубтыңқұрметтімүшелері болу үшіноқушыларсұрақтарғажауапберіп, белгіалады.

Г.Тренажер залы.

Әртүрлідеңгейлітапсырмаларорындалады. Оқушыларөздерітаңдап алады.3-4 минуттансоңөзаратексеріп, бірін-бірібағалайды.

Д.Асхана.

Оқушыларбалқытылғанірімшікалады.

ІҮ.Бекіту.

Графикалық диктант.(10 сұрақ).

Ү.Қорытындылау.

 

Сабақбарысы

 

Мұғалім: Бүгінсендержұмбаққа толы, сырлы химия әлемінетағы да ерекшеқырынанкөзжеткізесіңдер. Сабақалғанбілімдеріңдіескетүсіреотырып, оны қолданабілугеарналады. Жаттығуларөмірде, спорттағыдайбұлшықеттерді, ойлаудыдамытады. Қазірадамдарөзініңфизикалық, танымдық, руханикүйінеөтекөпкөңілбөлуде. Солүшінарнайыжаттығуға, мәдениеттітүрдедемалуға, күш-жігердіқалпынакелтіретінорындаркерек. Сондықтанбүгін фитнес-клуб ұйымдастырып, соныңашылусалтанатынақатысуғашақырамын.

                             (салтанатты музыка ойналады)

 

Қымбаттықонақтар! «Химиялық фитнес –клубқа» қошкелдіңіздер. Біздіңклуб төмендегідей қызмет түрлерін көрсетеді: химиялық жолмен сұлулықты нығайту, ойлауәрекеттеріндамыту,экспериментжасайбілугеүйрету. Әрқайсыңныңқолдарыңдасілтеме бар. Біздіңклубта видеосалон, химиялықзертхана, мәжілісзалы,жаттығу залы, асхана жұмыс істейді. Әрбөлмеге кірген соңондағытапсырмалардыорындап, өздайындықдеңгейлеріңдібағалапотырасыңдар.Сабақсоңындасоғанбайланыстыбағақойылады.

І.Сергітужаттығуы:

1.      Азот топшасыэлементтерініңпериодтықжүйедегіорны.

2.      Азот пен фосфор атомдарыныңқұрылысындағыұқсастықтары мен айырмашылықтары.

3.      Азот пен фосфордыңваленттігі мен тотығудәрежелері.

4.      Фосфордыңгенетикалыққатарынқұрайтынзаттар.

5.      Фосфордыңаллотропиялықтүрөзгерістері.

ІІ.Видеосалонда.

ІІІ.Химиялықзертхана.

Фильмдікөрубарысындафосфордыңнегізіненфосфаттартүріндекездесетінінкөрдіңдер.Фосфаттардысапалық реакция арқылыанықтауғаболады.(тәжірибежасау). Реакция теңдеулерінжазып, химиялықзертхана не үшінкерекекендігінеқортындыжасаңдар.Бағаланужүреді.

ІҮ.Мәжіліс залы.

Оқушыларғаақпараттықпарақтаратылады. Мәтіндіоқыпқойылғансұрақтарғажауапберіңдер.

1.      Фосфорды «ақыл-ой элементі» депатағанғалым.(Ферсман).

2.      Зират пен батпақтыжердегі «жарқырауықоттардың» пайда болу себебі.

(Фосфин,дифосфинтотығады. Оларағзаданорганикалықзаттарыдырағандатүзіледі).

3.      Фосфор қайдакездеседі?

4.      Фосфордыңеңкөптарағантүрі.(ақ фосфор).

5.      Фосфор қайдақолданылады?

Ү.Жаттығу залы.

Әркімніңхимиядандайындықдеңгейіәртүрлі. Сондықтанөздайындықдеңгейінесәйкестапсырмалардыалып, орындауларыңсұралады.

 

Айналулардыжүзегеасыр:

                1.Жоғары деңгей(3 ұпай).

                           Ca3(PO4)2→ P→ Ca3P2→PH3→P2O5

                2.Орташа деңгей(2 ұпай).

                           P→P2O5→Na3PO4→Ag3PO4

            3.Төменгі деңгей (1 ұпай).

                           P→P2O5→H3PO4→Na3PO4

 

3 -5 минуттансоңөзаратексеріпбағалауүшінкелесі карточка беріледі.

 

Жоғарыдеңгей:

 

1.Ca3(PO4)2 +5C +3SiO2= 3CaSiO3 +2P +5CO;

2.2P +3Ca = Ca3P2

3.Ca3P2 +6H2O= 3Ca(OH)2 +2PH3

4.2PH3 +4O2= P2O5 +3H2O

 

Орташадеңгей:

1.4P +5O2 =2P2O5;

2.P2O5 +6NaOH = 2Na3PO4 + 3H2O

3.Na3PO4 +3AgNO3 = 3NaNO3+Ag3PO4

Төмендеңгей:

1.4P +5O2=2P2O5;

2.P2O5 +3H2O = 2H3PO4

3.H3PO4 +3NaOH = Na3PO4+3H2O

Мұғалім:Жауаптарыңдыбағалаңдар. Алғанәсерлеріңдіжазыңдар. Ақыл–ой, денежаттығуларынанкейінасханағакіругеболады. Видеофильмкөрукезіндеқұрамындафосфорбартағамдараталды. Оларқандайтағамдар? Бойымызғакүшберетінбалқытылғанірімшіккекезекберейік (оқушыларғатаратылады).Біздіңкездесуаяқталуғажақын.Қандайпайдалымәліметалдыңдар?Әрбөлмеденалғанәсерлеріңменбөлісугешақырамын. Соңынанәркімөзіс –әрекетінеөзіндікбағалаужүргізеді.

 

Бағалаукөрсеткіштері:

15-13 ұпай – «5»;     12 -10 ұпай –«4»;    9-7 ұпай –«3»;      «2» қойылмайды.

Мұғалім: Бүгінбарлығыңжақсыеңбектендіңдер. Ақыл–ойларыңәрқашансендергесерікболсын!

                   «Фосфор – тіршілікпенақыл-ой элементі».

Фосфор жалбыз, балдыр сияқты өсімдіктерде болады. Әсіресе балықта көп.

«Философиялықтас» аталған, салқынсәулелі, жалынсызжарықшашқан фосфор элементі о баста адамденесінентабылып, оныңқұпиясыналхимиктербілген. 1715 жылыГенсингесімді алхимик адаммиынан, 1769 жылыГанадамжәнежануарсүйегіненфосфордыбөліпалған. Орташасалмағы 70 кг ересекадамдашамамен 1,5 кг немесе 2,14 пайыз фосфор болады. Оның 600 г сүйекте, бұлшықетте – 35, ми мен жүйкетамырларында 12 г. Солсияқтысүйек пен оныңсыртындағысырлықұрамда да фосфор қосылысыкездеседі. Ол, әсіресе, жассәби мен жасөспірімдергеөтеқажет.

Біртәуліктегітағамарқылыәрбірадамкүнінешамамен 1-1,2 г фосфордықабылдайды. Ал фосфор органикалыққосылыстыңнуклейн, амин-қышқылдарыныңқұрамынаеніп, оларданегізгіорыналады. Осы тұстаназараударатынқызықтыжай бар. Фосфордыңеңкөптаралғаннегізгітүрі – ақ фосфор. Оныңулыекенібелгілі. Егербірадамдағыфосфордыбөліпалса, ол 6500 кісінітолықуландырады.

 

Фосфордың қолданылуы

Таза фосфор жартылайөткізгішретінде радио мен электротехникада, прибор жасауда қолданылады. Металдарға қосып жаңа құймаалады. Металдардың коррозияғатөзімділігіартып, оңайөңделеді. Мысалы, фосфорлышойын мен қоланыалуғаболады. Егер фосфор қосылмаса құйған қалыптың кішкене қуыстары толмайқалады. Мұндай шойыннан өрнектізергерлікбұйымдар, қоладанескерткіш, сәндік бұйымдар жасалады. Аса улы фосфорлы уландырғыш қосылыстар соғыс кезінде қолданылғаны белгілі. Фосфор органикалық қосылыстар пестицидтер, гербицидтер, пластмассаға қосатын заттар, флотаторлар әзірленеді. Әрбірүйдегі хлорофос, дихлофосты бәрімізбілеміз. Емдікмақсатта да қолданылады. Фитин, глицерофосфат жүйке, бұлшықет, сүйекжұмыстарынжақсартуүшінқолданылады.Тірі ағза, өсімдікөлгенненкейінжердегісудыңхимиялықәсеріненыдырағанда, ондағы фосфор, сутекті фосфор фосфингеайналады. Олөтежеңіл газ, жербетінешығысыменауадағыоттектежанады.

Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Фосфор және оның қосылыстары. 1 тарау бойынша қайталау сабағы Азот қышқылы және оның тұздары Химимядан бақылау жұмысы Фосфор және оның қосылыстары Химиялық реакция теңдеулері Тамыр-өсімдіктің топырақтан қоректену мүшесі. Тыңайтқыштар Витаминдер Оксидтердің химиялық қасиеттері. Қолданылуы Табиғаттағы су. Судың құрамы, қасиеттері және қолданылуы.

Бөлім: Уроки / Химия | Көрсетілім: 2215 | Қосты: NA | Ілмек сөздер: