Ықпалдың түрлері

Басты бет » Уроки » Ықпалдың түрлері

Ықпалдың түрлері

Сайттан жүктеу

Ықпалдың түрлері

Ілгерінді Кейінді Тоғыспалы

/прогрессивті/ /регрессивті/ ықпал.

ықпал ықпал

1. Ілгерінді ықпал. (прогрессивті)

Аш- са – аш – ша. ш-с = шш

Қара қой – қара ғой. а – қ = ағ.

Жас бала – жаспала. с – б =сп

Ілгерінді ықпал-алдыңғы дыбыстардың кейінгі дыбысты өзіне тәуелді етуі, игеруі.

2. Кейінді ықпал (регресивті)-прогрессивті ықпалға

қарама-қарсы, кейінгі дыбыстың алдыңғы дыбысты тәуелді етуі, игеруі.

Тарақ + ы – тарағы. қ – ы = ғы.

Күрек + і – күрегі. К – і = гі.

Жан + бады – жамбады. Н – б = мб

Сөз - жоқ – сөж жоқ. З – ж = жж.

3. Тоғыспалы ықпал - көрші дыбыстардың ілгері-кейінді қарсы әсері. Бұл сөзбен сөздің арасында кездеседі.

1.Аман келді- Амаң - гелді. нк-ңг

2.Қан қызыл- қаң ғызыл нқ-ңғ

3.Мен келдім-мең гелдім нк-ңг

4.Дос жаран- дошшаран сж-шш

2 – кезең

Теориялық материалды бекіту жаттығулары.

Өлең шумақтарындағы сөздерді орфоэпия, айтылуы бойынша жазу.

Мысалы:

Мен қазақ қыздарына қайран қалам.

Жанары жаны жаздай жайраңдаған.

Қыз өссе елдің көркі деген сөзді.

Қапысыз қалай айтқан қайран бабам.

Мең ғазақ қыздарына қайраң ғалам.

Жанары жаны жаздай жайраңдаған.

Қыз өссө елдің гөркү деген сөздү.

Қапысыз қалай айтқан қайрам бабам.

3-кезең

Тестпен жұмыс

Уақыт шектеулі

1.Дыбыс үндестігінің неше түрі бар?

А.1; В.2; С.3; Д.4; Е.5;

2.Д. ү. Қазақ тілінің қай саласы қарастырады?

А.лексика. Д.синтаксис

В.фонетика Е. стилистика

С.морфология

3.Сөз аралығындағы ілгерінді ықпалды тап.

А. арыстанда бар. Д.қырық жігіттің

В. күші бар Е. жігіттің жүрегі

С. жігіттің күші

4.Кейінді ықпалды көрсет.

А.Көрікбай Д.Ашса.

В.Көк гүл Е.Ала көз

Е.Жан пейіс.

5.Дыбыс үндестіне тән термин:

А алдыңғы ықпал

В Артқы ықпал

С жанындағы ықпал

Д ілгерінді ықпал

Е шеткі ықпал

6. Кейінді ықпалы бар сөйлемді тап.

А Пияздың дәрулігі адамға ежелден – ақ мәлім.

В. Оны әр түрлі ісікке, жараға пайдаланып келіпті.

С. Пияз неге ащы?

Д. Пияздың түрлері көп.

Е. Шөлдің сөлін тартқан пияз, жанның жарасын сормақ.

7. Тоғыспалы ықпалды тап

А.бара қалды.

В. ала кел.

С.он бес

Д. күн кешті

Е. қабы

8. Жіктік жалғауы жалғанғанда өзгеріске ұшыраған сөз:

А) дәптер

В) үй

С) қатар

Д) бала

Е) қап

9. Сөйлем ішіндегі тоғыспалы ықпалды тап:

А) Еш адамды күндемегін.

В) Аттар жайылып жүр.

С) Адамзаттың ең абзал қасиеттерінің бірі – сөйлей білу.

Д) Оның ерлігіне қайран қалдық.

Е) Сол сүйікті анаң емес пе?

10. Дыбыстық өзгеріске ұшырамаған сөзді тап:

А) бүгін

В) қағаз – қалам

С) тастай

Д) бізше

Е) біз келдік

4-кезең

ВЕНН ДИАГРАММАСЫ

5 –кезең

Сабақты қорытындылау.

Сұрақтар:

1) Үндестік заңы. Сингорманиз деген не?

2) Тіл үндестігі деген не?

3) Ерін үндестігі.

4) Дауыссыз дыбыстардың бір – біріне ықпалын қалай атаймыз?

5) Дыбыс үндестігінің түрлері.

6) Ілгерінді ықпалдың ерекшелігі.

7) Кейінді ықпал.

8) Тоғыспалы ықпал.

9) Дауысты дыбыстардың жіктелуі.

10) Дауыссыз дыбыстардың жіктелуі.

6-кезең Бағалау

Қ/С Аты – жөні 1-кезең

үй тапсырмасы 2-кезең

жаттығу жұмыстары 3-кезең

тест Қорытынды

Жалпы бағасы Үлгерімі нашар.

1 Айтбек Қ 3 4 6/3 10 3 +

2 Атақұл А 4 4 8/4 12 4

3 Әлшер А 3 4 9/5 12 4

4 Бейсенәлі А 4 5 8/4 13 4

5 Бейсенбаев Е 3 3 4/3 9 3 +

6 Ерімбетова С 5 5 10/5 15 5

7 Карбозқызы Б 4 5 9/5 14 4

8 Қожамұрат Н 3 4 7/4 11 4

9 Сәрсенбекұлы С 4 5 8/4 13 4

10 Тәңірберген Т 4 4 6/3 11 3 +

11 Омарова Д. 5 5 10/5 15 5

Үйге тапсырма.

1. 5-сыныпқа арналған оқулық пен басқа кітаптардағы үндестік заңы туралы жазылған материалдарды салыстыру.

2. Өлең шумақтарындағы дыбыстардың бір-біріне әсерін, ықпалын анықтау.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Сайрамбаев Т."Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері" 1991 ж. 92-150б.

2. Мырзабеков С. "Қазақ тілінің дыбыс жүйесі" 1999ж.

3. "Қазақ тілі мен әдебиеті" журналы №7 2007ж.

4. Методикалық газет-журнал басылымдары.

5. Мектептегі 5-11 сыныптарға арналған оқулықтар.

6. " Мектеп " журналы 2010 № 2

7. Қазақ тілі ҰБТ-ке дайындалу тесттері.Шыныбаева А.К. 2009ж

8. Қазақ тілі. Дидактикалық материалдар.

9. "Оңтүстік ұстаздары" газеті

10. "Болашақ" газеті

Соңғы жарияланған материалдар тізімі


Буын үндестігі. Дыбыс үндестігі

Үндестік заңы

Дыбыс үндестігі

«Үндестік заңы», «Ілгерінді ықпал» тақырыптары бойынша

«Кейінді ықпал», «Орфография және орфоэпия» тақырыптары бойынша

Үндестік заңы Ілгерінді ықпал

Үндестік заңы Кейінді ықпал

Фонетикадан өткенді қайталау

Фонетикадан өткенді қайталау

" Заттың атын білдіретін сөздер" " Көктем аруы-2015"