І. Сабақтың тақырыбы: Көп өлшемді жиымдармен (массивтермен) жұмыс
ІІ. Сабақтың мақсаты:
а) Білімділігі: білімділікке, сауаттылыққа, ойлау ұшқырлығын дамыту
ә) Тәрбиелігі: икемділік қасиетімен шабытты болуға қалыптастыру
б) Дамытушылығы: оқушылардың ойлау қабілетімен қызығушылығын арттыру
ІІІ. Сабақтың түрі: Практикалық сабақ
IV. Сабақтың көрнекілігі: компьютерлер, топтамалар, т.б.
V. Оқыту әдістері: сөздік, көрнекі, практикалық
VІ. Оқыту формалары: жеке, топтық және ұжымдық
Екі өлшемді жиымдар

1. 5 матрица берілген. Бас және қосалқы диагональ элементте-
рінің қосындысын табыңыз.
Есепті шешу программасы:
program e9_1;
const n=5;
var i,j,s1,s2:integer; a:array[1..n,1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
s1:=0; s2:=0;
for i:=1 to n do
begin
s1:=s1+a[i,j];
s2:=s2+a[n-i+1,i];
end;
writeln(‘енгізілген жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]);
writeln
end;
writeln(‘Бас диагональ элементтерінің қосындысы =’,s1);
writeln(‘Қосалқы диагональ элементтерінің қосындысы =’,s2);
end.

2. 5 матрица берілген. Қосалқы диагональ және онымен көрші
екі сызық бойындағы элементтер мәндерінің ең үлкенін табыңыз.
program e9_2;
const n=5;
var i,j,max:integer; a:array[1..n,1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
max:=a[n,1];
for i:=1 to n do
begin
if a[n-i+1,i]>max then max:= a[n-i+1,i];
if (i<5) and (a[n-i,i]>max) then max:= a[n-i,i];
if (i>1) and (a[n-i+2,i]>max) then max:= a[n-i+2,i];
end;
writeln(‘енгізілген жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
writeln(‘Қосалқы диагональ және онымен көрші екі сызық бойындағы элементтердің ең үлкені =’,max);
end.

3. 5 матрица берілген. Берілген натурал М үшін индекстерінің
қосындысы М-ге тең болатын матрица элементтерінің қосын-
дысын табыңыз.
program e9_3;
const n=5;
var i,j,m,sum:integer; a:array[1..n,1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
write(‘М-ге мән енгізіңіз:’); read(m);
sum:=0;
for i:=1 to 5 do
for j:=1 to 5 do
if i+j=m then sum:=sum+a[i,j];
writeln(‘енгізілген жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
write(‘Индекстерінің қосындысы М-ге тең элементтердің қосындысы =’,sum);
end.

4. 5 матрица берілген. Бас диагональ элементтерінің ең үлкен
мәні қосалқы диагональ элементтерінің ең кіші мәнінен көп пе,
соны анықтаңыз.
program e9_4;
const n=5;
var i,j,max,min:integer; a:array[1..n,1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
max:=a[1,1]; min:=a[n,1];
for i:=1 to n do
begin
if a[i,j>max then max:=a[i,j];
if a[n-i+1,j]<min then min:=a[n-i+1,j];
end;
writeln(‘енгізілген жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
if max>min then write(‘үлкен’) else write(‘кіші’);
end.


5. 5 матрица берілген. Қатар элементтерінің ең кіші мәндерінен
тұратын бір өлшемді В(5) жиымын құрыңыз.
program e9_7;
const n=5;
var i,j,min:integer; a:array[1..n,1..n] of integer; b:array[1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
for i:=1 to 5 do
begin
min:=a[i,1];
for j:=1 to 5 do
if a[i,j]<min then min:=a[i,j];
b[i]:=min;
end;
writeln(‘құрылған бір өлшемді жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
write(b[i]:3); writeln;
writeln(‘енгізілген екі өлшемді жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
end.

6. 5 матрица берілген. Қатар элементтерінің арифметикалық
орта шамасынан тұратын бір өлшемді В(5) жиымын құрыңыз.
program e9_8;
const n=5;
var i,j,s:integer; a:array[1..n,1..n] of integer; b:array[1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
for i:=1 to n do
begin
s:=0;
for j:=1 to 5 do
s:=s+a[i,j];
b[i]:=s/5
end;
writeln(‘құрылған бір өлшемді жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
write(b[i]:3); writeln;
writeln(‘енгізілген екі өлшемді жиым түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
end.

Үй тапсырмасы:
№ 1 тапсырма
Берілген бүтін санды 4 4 матрицасы латын шаршысы бола
ма, яғни оның қатары мен бағанында 1-ден 4-ке дейінгі
сандар бір ғана рет кездесе ме, соны анықтаңыз.
1 2 3 4
2 1 4 3
3 4 1 2
4 3 2 1
Мыс:


program e9_15;
label 1,2;
const n=4;
var i,j,s,s1:integer; a:array[1..n,1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
writeln(‘енгізілген шаршы түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
s1:=0;
for i:=1 to n do s1=s1+i;
for i:=1 to n do
begin
s:=0;
for j:=1 to n do
s:=s+a[i,j];
if s<>s1 then goto 1
end;
for i:=1 to n do
begin
s:=0;
for j:=1 to n do
s:=s+a[j,i];
if s<>s1 then goto 1
end;
s:=0; s1:=0;
for i:=1 to n do begin
s:=s+a[i,i];
s1:=s1+a[i,n-i+1];
end;
write(‘латын шаршысы болады‘)
goto 2;
1: write(’латын шаршысы болмайды’);
2: end.
№ 2 тапсырма

2 9 4
7 5 3
6 1 8
Берілген 3 3 бүтін санды матрицасы сиқырлы шаршы екен-
дігін, яғни ондағы әр қатардың, бағанның және диагональдар
дағы сандардың қосындысы тең болатындығын анықтаңыз.
Мыс:


program e9_14;
const n=3;
var i,j,x1,k,s,s1:integer; a:array[1..n,1..n] of integer;
begin
for i:=1 to n do
for j:=1 to n do
begin
write(i,j‘ -нөмірлі a-ны енгізіңіз:’); readln(a[i,j]);
end;
writeln(‘енгізілген шаршы түрі:’);
for i:=1 to n do
begin
for j:=1 to n do write(a[i,j]:3);
writeln
end;
x1:=0;
for i:=1 to n do x1=x1+a[1,i];
k:=0;
for i:=1 to n do
begin
s:=0;
for j:=1 to n do
s:=s+a[i,j];
if s=x1 then k:=k+1;
end;
for i:=1 to n do
begin
s:=0;
for j:=1 to n do
s:=s+a[j,i];
if s=x1 then k:=k+1;
end;
s:=0; s1:=0;
for i:=1 to n do begin
s:=s+a[i,i];
s1:=s1+a[i,n-i+1];
end;
if s=x1 then k=k+1; if s1=x1 then k=k+1;
if k=2*n+2 then write(‘сиқырлы шаршы болады‘)
else write(’ сиқырлы шаршы болмайды’);
end.
Соңғы жарияланған материалдар тізімі

Паскаль тіліндегі жиымдар Вложенные циклы Тармақталу алгоритмдерін программалау FOR –DO, FOR –DOWNTO қайталау операторы Символдық және жолдық шамаларды қолданып есептер шығару Паскаль тілінің қарапайым операторлары Литерлік шамаларға есептер шығару Циклдік алгоритмдер Паскаль тілінің параметрлі қайталану операторы (практикалық сабақ) Паскаль тілінің параметрлі қайталану операторы (практикалық сабақ)

Автор Изтлеуова Гульмира Танатовна

Қызылорда қаласы, № 253 орта мектеп

Бөлім: Материалы / Информатикадан ашық сабақтар | Көрсетілім: 3670 | Қосты: NA | Ілмек сөздер: